Kamboçya'da geç gelen adalet

1975-79 yılları arasında Kamboçya’da yüz binlerce kişiyi işkenceden geçiren ve 2 milyon kişiyi ölüme gönderen Kızıl Kmerler, 30 yıl sonra yargı önünde hesap veriyor. Kızıl Kmerlerin önde gelen isimlerinden Kaing Guek Eav, hâkim karşısına çıkarıldı. Mahkeme, işkence ve ölümlerden sorumlu tutulan toplam 5 sanığı yargılayacak.

Kamboçya’nın kanlı geçmişi 30 yıl öncesine uzanıyor. 30 yaşın üzerindeki pek çok kişi, Kızıl Kmerler rejimini ve ailelerinin kaderini korkuyla hatırlıyor.

Başkent Phnom Penh’de, Choeung Ek olarak adlandırılan bir meydan bulunuyor. Çok fazla tanınmayan bu yer daha sonraları, Kızıl Kmerler'in “Ölüm Tarlası” olarak tüm dünyada kötü bir üne kavuştu. Orada on binlerce kişi, rejim muhalifi oldukları gerekçesiyle vahşice katledildi. Öldürülenlerin çoğu entelektüellerdi, bazıları ise sadece gözlük taşıdığı için entelektüel sanılıp öldürüldü. Bu insanlara, komünist yönetimde yer yoktu.

İlk sanık eski hapishane müdürü

Yapılan işkencelerin sorumlularından biri olarak kabul edilen sanıklardan Kaing Guek Eav, 30 yıl sonra bugün adalete hesap veriyor. 66 yaşındaki Eav, ön duruşma için Kamboçya mahkemesinde ilk kez hâkim karşısına çıktı.

''Duch'' adıyla tanınan Kaing Guek Eav, Phnom Penh'te Kızıl Kmerlerin ana işkence merkezini yönetmek, savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemek, işkence ve cinayetle suçlanıyor. ''Duch'', bundan 30 yıl önce, S-21 adıyla da bilinen Tuol Sleng cezaevini yönetiyordu. Eski bir liseden sorgulama merkezine dönüştürülen Tuol Sleng'de; Pol Pot iktidarının ekibi tarafından düzenlenen ''temizlik'' çerçevesinde yaklaşık 13 bin kişi işkence gördü ve ardından cezaevi yanındaki ''ölüm tarlalarına'' gömüldü.

Kızıl Kmerler rejiminin kurbanlarından biri olan Kamboçyalı Sun Suy yaşadıklarını, “Ben 12 yaşındayken Kızıl Kmerler geldi, anne ve babamın ellerini bağladı ve onları kardeşlerim ve benim gözlerimin önünde öldürüldüler. Acım ve öfkemi bastırmıştım ancak şimdi bu dava nedeniyle hepsi tekrar yüzeye çıktı. Benim için bunun hakkında konuşmak çok zor” sözleriyle aktarıyor.

Şimdiki Başbakan eski bir Kmer askeri

Mahkemede sadece beş kişi yargılanacak. Bunlar arasında Pol Pot iktidarının Dışişleri Bakanı Ieng Sary, Ieng Sary'nin eşi ve eski Sosyal Yardım Bakanı Ieng Thirit, Kızıl Kmer Yönetimi’nin eski lideri Khieu Samphan da bulunuyor. Kaing Guek Eav dışındaki diğer sanıklar henüz mahkeme önüne çıkmadı. Çoğu hasta ve yaşlı olan sanıkların dava sonuçlanmadan hayatlarını kaybedecekleri düşünülüyor.

Uluslararası katılımlı Kamboçya mahkemesi, BM ile Kamboçya hükümetinin 10 yıla yakın süren pazarlıklarının ardından Temmuz 2006'da kurulmuştu. 28 yıl boyunca Pol Pot iktidarının pek çok yetkilisi Kamboçya’da hiç dokunulmadan yaşamına devam etti. Bazıları ise politik pozisyonunu korudu. Örneğin şu anki Başbakan Hun Sen, eski bir Kmer askeri. Yargılama süreci her ne kadar geç başlamış olsa da kurbanlar için sembolik anlamı büyük.