NATO doğuya genişliyor

1949 yılında 12 ülkenin katılımıyla Washington’da kurulan NATO, Soğuk Savaş döneminde 16 üyeye genişledi. Dönemin Batı Almanya’sı 1955’te İttifak’a üye oldu. 1989 yılında Demir Perde’nin çöküşü ve 1991 yılında Varşova Paktı’nın dağılmasıyla Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri NATO’ya üyelik başvurusunda bulundu.

İlk etapta 1999 yılında Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan üyeliğe kabul edildi. Şimdi ise imzalanacak katılım protokolüyle NATO’nun üye sayısı 26’ya yükselecek. İttifak’ın yeni üyeleri Estonya, Letonya, Litvanya, Bulgaristan, Romanya ve Slovenya.

İttifak’ın genişleme adımları

1999 yılının Mart ayında Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan’ın NATO’ya katılmıştı. Üç ülkenin NATO üyeliği, İttifak’ın, tarihinde ilk kez bir savaşa katıldığı kritik bir dönemde gerçekleşmiş, NATO, Kosova’daki şiddeti durdurmak için Slobodan Miloseviç’e karşı harekete geçmişti.

NATO genişlemesinin Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan ile sınırlı kalmayacağı daha beş yıl öncesinden açığa kavuşmuştu. NATO Barış için Ortaklık Programı ve Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyi’ni hayata geçirerek genişlemenin süreceği işaretini vermişti. İşbirliği Konseyi’nde İttifak’a üye olmayan otuz kadar Orta Avrupa ve Orta Asya ülkesi bulunuyor. Bu ülkelerle güvenlik politikaları ve askeri işbirliği konusunda düzenli görüşmeler sürdürülüyor.

Vilnius Grubu

NATO’ya tam üyelik şansı bulunan ülkeler 2000 yılı Mayıs ayında Vilnius Grubu diye adlandırılan bir grup kurdular. Başlangıçta Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Makedonya, Romanya, Slovenya ve Slovakya olmak üzere dokuz ülkeden oluşan Vilnius grubuna daha sonra Hırvatistan da katıldı.

11 Eylül saldırılarından bir ay sonra Ekim 2001’de bu on ülke Sofya’da toplanarak ABD ile dayanışma içinde olduklarını açıkladılar. Dönemin NATO Genel Sekreteri George Robertson’ın cevabı ise, terörizmle mücadelede en iyi katkının, üyelik kriterlerini yerine getirmeleri olacağını söyledi.

Robertson’ın mesajı ışığında, Arnavutluk, Makedonya ve Hırvatistan’ın 2002 yılı Kasım ayında üyelik için bekleme salonunda kalmaları kimseyi şaşırtmadı. Prag’daki NATO zirvesinde on ülkeden sadece yedisi üyeliğe davet edildi. Bu noktada en hassas konu, Rusya ile ilişkilerdi. Rusya eskiden Sovyetler Birliği’nin parçası olan üç Baltık Cumhuriyeti’nin NATO’ya alınmasını güvenlik alanına yönelik bir tehdit olarak algılıyordu. Bunun üzerine NATO-Rusya Konseyi oluşturularak Moskova’ya daha fazla söz hakkı tanındı, ilişkilerde gerginlik aşıldı.

Üye sayısı 26 oluyor

Dört ay sonra, 2003 yılı Mart ayında Brüksel’de üyelik protokolleri imzalanıyordu. Bu tarih de bir krizin ortasına denk geliyor, bu sefer kriz NATO içinde yaşanıyordu. Irak Savaşı, İttifak’ı ikiye bölmüş, ABD ve İngiltere’nin başını çektiği savaş ittifakı ile Almanya ve Fransa’nın öncülük ettiği savaş karşıtı cephe karşı karşıya gelmişti.

Yedi ülkenin İttifak’a katılımıyla NATO’da üye sayısı 26’ya yükselecek. İttifak, Baltık ülkelerinin katılımıyla ilk kez eski Sovyetler Birliği topraklarına, Slovenya ile birlikte de ilk kez eski Yugoslavya topraklarına yayılmış olacak.