NATO Rusya yüzünden kaygılı

NATO, Rusya'nın Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması’ndan (AKKA) kaynaklanan yükümlülüklerini askıya aldığını NATO'ya bildirdirmesinin ardından, Rusya'dan konuya ilişkin açıklama istedi.

NATO sözcüsü James Appathurai, Norveç'in başkenti Oslo'da yapılan gayri resmi dışişleri bakanları toplantısı sırasında yaptığı açıklamada, Rusya'nın kararının 6 ay ya da bir yıl içinde yürürlüğe gireceğine ilişkin çelişkili açıklamalara da atıfta bulunarak, "Rusya, Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ne demek istediği konusuna açıklık getirmeli. Moratoryuma ilişkin tutumları nedir ve böyle bir moratoryum ne anlama gelmektedir?" dedi.

Sözcü, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un NATO-Rusya Konseyinin bakanlar düzeyindeki toplantısında Putin'e dayanarak, bir moratoryumun yürürlüğe girmesinin kuvvetle muhtemel olduğunu söylediğini belirterek, "Herkesin Rusya'nın bir moratoryum ilan ettiği izlenimi edindiğini" ifade etti.

Lavrov'un açıklamalarının yararlı olduğunu belirten sözcü, "Ancak Kuzey Atlantik İttifakı ülkeleri bazı konularda Rusların endişeleriyle ilgili ayrıntılı bilgi istemektedir" dedi.

NATO Rusya ile ilişkilere bağlı

Appathurai, ayrıca NATO'nun Rusya ile ilişkilerine bağlı olduğunu ve bu ilişkilerin bütün Avrupa için temel stratejik bir bağ oluşturduğunu söyledi, ancak sözlerine, "Rusya ile NATO'yu karşı karşıya getiren NATO'nun genişlemesi, füze savunma sistemi ve Avrupa'da konvansiyonel kuvvetler gibi kilit öneme sahip stratejik meseleler hakkında retoriğin düzeyinin yükselmesinden endişe etmemek aptallık olur" diyerek son verdi.

Putin, AKKA'ya imza atan devletlerin anlaşmaya saygı göstermediklerini savunarak, ABD'nin Polonya ve Çek Cumhuriyeti'ne füze savunma sistemi unsurları yerleştirme planlarının durumu "daha da kötü" hale getirdiğini söylemişti.

NATO ülkelerine önerdiği müzakerelerde Rusya'nın şikayetlerine çözüm bulunmaması halinde Moskova'nın AKKA'dan tamamen çekilmeyi gündemine alacağını kaydeden Putin, NATO ülkelerinin Rusya'nın sınırlarına askeri üsler inşa ettiğini ve tüm ülkeler bu anlaşmayı onaylayıp uygulayıncaya kadar, anlaşmanın uygulanması konusunda moratoryum ilan etmenin uygun olacağını göz önünde bulundurduğunu ifade etmişti.

Lavrov ile dün Oslo'da bir araya gelen NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer, Lavrov'un bu görüşmede, ülkesinin AKKA'dan kaynaklanan yükümlülüklerini askıya alma kararını ilettiğini bildirmiş, "Bu mesaj kaygıyla, derin bir kaygıyla, düş kırıklığıyla ve üzüntüyle karşılanmıştır" demişti.

Kilit metin

Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması 19 Kasım 1990'da Paris'te imzalandı. Soğuk Savaş döneminin ardından yaşlı kıtanın güvenliğini düzenleyen kilit metinlerden biri olarak kabul edilen metne Kuzey Atlantık İttifakı ile Varşova Paktı üyesi ülkeler imza koydu ve anlaşma SSCB'nin ve Varşova Paktının tarihe karışmasından sonra 1999'da İstanbul'da günün koşullarına uyarlandı.

İlk anlaşmanın hedefi, Doğu ile Batı çatışmasının sona ermesi öncesinde, tarafların beklenmedik bir saldırı başlatma ya da geniş çaplı bir saldırı eylemine girişme yeteneklerinin tamamını ortadan kaldırmaktı. Anlaşma, taraf ülkelerden birinin topraklarına, rızası dışında yabancı güçlerin asker sokmayacağı ilkesini yeniden teyit ediyordu.

AKKA'nın "Avrupa'da istikrar ve güvenliğin temel taşlarından biri" haline geldiğine inanan NATO, anlaşmanın bölgesel düzeyde silahlanmayı denetleme mekanizmasının uygulanması sonucu yığılan silahların yarattığı gerginliğin azaltılmasına katkıda bulunduğunu, ayrıca güven önlemleri, şeffaflık ve taraf ülkeler arasındaki istihbarat paylaşımıyla istikrarı artırdığını düşünüyor.

Bununla birlikte AKKA, NATO ile Rusya arasıdaki görüş ayrılıkları yüzünden gözden geçirilmiş biçimiyle hala yürürlüğe girmiş değil. NATO ülkeleri, İstanbul'da girilen taahhütlere uygun olarak Moskova birliklerini Gürcistan ve Moldova'dan çekmeden anlaşmayı imzalamayı reddediyor. Değiştirilen anlaşmayı 2004'te onaylayan Rusya ise kendi sınırları yakınlarındaki Amerikan askeri varlığını protesto etmek amacıyla birçok kez anlaşmadan çekilme tehdidinde bulunmuştu.

Rusların, son dönemde ABD'nin Polonya ve Çek Cumhuriyeti'ne füze kalkanı sistemleri yerleştirme projesi ve Amerikan askerlerinin Bulgaristan ile Romanya'da bulunmasına karşı çıktığı biliniyor.

1990 tarihli anlaşma, Temmuz 1992'de Atlantik'ten Rusya'nın Avrupa'daki sınırını teşkil eden Ural Dağlarına kadar uzanan coğrafyada beş ağır silah kategorisine sınırlama getiriyor. O tarihten beri AKKA, 60 bin kadar tank, nakil aracı, top parçası uçak ve helikopterin imhasına olanak sağladığı gibi, silahlı kuvvetlerin 5,7 milyonluk mevcudunun 3 milyonun altına çekilmesini sağladı. AKKA ayrıca teftiş ve şeffaflığın güçlenmesine de yaradı.