Nobel sahiplerini buluyor
4 Ekim 2004
Dünya genelinde binlerce bilim adamının, şu günlerde Stokholm’den bekledikleri sevindirici haberi bizzat karşılamak için telefonlarının başında beklediği söyleniyor. Çalışmalarını laboratuvarlarda sessiz sedasız sürdüren bilim adamlarının başarıları, yılda iki kez, Nobel ödülleri açıkladığı ve ödül törenini yapıldığı günlerde gündemin üst sıralarına oturuyor.
1896’da 63 yaşında ölen ünlü bilim adamı ve sanayici Alfred Nobel’in adını taşıyan ödüller barış, edebiyat, fizik, kimya, tıp ve ekonomi olmak üzere 6 dalda veriliyor. Nobel’in, dinamit buluşunun askeri amaçlarla kullanılması üzerine servetini bağışladığı vakıf, bu servetin faiziyle ödülleri finanse ediyor. Bu yılın Nobel ödüllerinin toplam değeri, 10 milyon İsveç kronunu, yani 1 milyon 100 bin euro’yu buluyor. İlk kez Nobel ödüllerinin dağıtıldığı 1901 yılında ise ödüllerin toplam değeri ise 150 bin 800 İsveç kronu idi.
Ödül alabilmenin koşulları
Alfred Nobel, vasiyetnamesine hangi dallarda ödül dağıtılmasını istediğini ve bunun koşullarını net bir şekilde belirtmiş. Örneğin, Nobel Barış Ödülü’nün, halkların kardeşliğine, asker sayılarının azaltılması ya da barış konferanslarının düzenlenmesi gibi çabalarıyla katkı sağlayanlara verilmesini şart koşuyor. Nobel fizik, kimya ve tıp dalındaki ödüllerin ise bilim alanında önemli bir buluş, keşif ya da iyileştirme sağlayan kişilere verilmesini istiyor.
Fizik ve Kimya ödüllerine layık görülenler İsveç Kraliyet Akademisi, Tıp dalında ödül alacaklar ise Stokholm’deki Karolinska Enstitüsü tarafından belirleniyor. Edebiyat ödülünü alacak kişi İsveç Kraliyet Sanat Akademisi, barış ödülünün sahibi ise Norveç Parlamentosu’nda bir komisyonu tarafından seçiliyor. 1969’dan bu yana ekonomi dalında da ödül dağıtılıyor. Bu ödülü alacak kişi, İsveç Kraliyet Bankası tarafından saptanıyor.
Kadınlara daha az ödül
Öte yandan, Nobel Ödülü alanlar arasında kadınların azınlıkta olduğu dikkat çekiyor. Şimdiye kadar ödül alanların sadece yüzde 4’ü kadın. Ödül sahiplerinin seçimi konusunda getirilen bu tür eleştiriler, alternatif Nobel ödüllerinin verilmesine yol açtı. 1980’den bu yana Right Livelihood Foundation adlı kuruluş, alternatif Nobel ödülleri dağıtıyor. Nobel talihlileri ödüllerine, Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’da düzenlenecek törenle kavuşacak.