Rice Ortadoğu turuna çıkıyor

ABD Başkanı George Bush Irak politikasına ilişkin yeni stratejisini açıklamasından iki gün sonra Dışişleri Bakanı Rice Ortadoğu turuna çıkıyor. Rice’ın gezisi, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in Washington ziyareti sırasında kararlaştırıldı. Merkel’in AB ve G-8 dönem başkanı olarak Ortadoğu Dörtlüsü’nü canlandırma istemine Bush da arka çıktı ve Rice’ın bölgeye giderek, Ortadoğu Dörtlüsü’nün toplantısı için hazırlık yapmasına karar verildi.

Rice’ın gezisinin durakları, İsrail, Filistin, Mısır, Ürdün, Kuveyt ve Suudi Arabistan. ABD Dışileri bakanı sadece İsrail-Filistin anlaşmazlığı için değil, aynı zamanda Lübnan ve Irak konusunda da görüş alış verişinde bulunacak. Ortadoğu turunun sonunda Rice Berlin’e de uğrayacak.

Haniye tepki gösterdi

Filistin Başbakanı İsmail Haniye, Pazar günü İsrail ve Filistin'i ziyaret etmesi beklenen ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice'a tepki gösterdi. Gazze'de konuşma yapan Haniye, Rice'in Filistin Yönetimi'ne ziyaretini, Filistin seçimlerinin sonuçlarını sabote etme teşebbüsü olarak değerlendirdi. "Ziyaret Amerikan-Siyonist entrikalarının bir parçasıdır" diyen Haniye, Filistin halkının, sorunlarına dış müdahaleleri kabul etmeyeceğini söyledi.

Hamaslı Filistin Başbakanı Haniye, bu arada Irak Devlet Başkanı Celal Talabani'ye de çağrıda bulunarak, Irak'taki Filistinlilerin hayatını korumasını istedi.

ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, Filistin'e yaptığı ziyaretlerin hiçbirinde Filistin Başbakanı Haniye ile bir araya gelmedi ve sadece Ramallah veya Eriha gibi kentlerde Filistin Özerk Yönetim Konseyi Başkanı Mahmud Abbas ile görüştü.

Hamas içinde farklı görüşler

Öte yandan, Lübnan'daki Ad Düstur adlı gazetenin, güvenilir kaynaklara dayanarak verdiği haberde, ABD Dışişleri Bakanı'nın Abbas'a Filistin ile ilgili yeni düşüncelerini aktaracağı öne sürüldü. Aynı kaynaklar, Filistinli yetkililerde, Amerikan yönetiminin Abbas’a karşı yükümlülüklerini yerine getirmesinde başarısız olduğu gerekçesiyle kötümserliğin hakim olduğunu da belirtti; ABD yönetiminin, Filistin'in dondurulan ve 600 milyon dolara ulaşan vergi ve gümrük gelirlerinin serbest bırakılması sözü verdiğini hatırlattı. Filistinli kaynaklar, ABD yönetiminin başkanlık muhafızlarına iletilmek üzere milyonlarca dolarlık yardım yapacağına ilişkin haberleri de yalanladı.

ABD Dışişleri Bakanı Rice’ın Ortadoğu ülkelerini ziyareti öncesinde Hamas’ın İsrail’in varlık hakkını tanıyıp tanımayacağı tartışmaları alevlendi. Buna, Hamas’ın siyasi lideri Halid Meşal’in İspanya’nın başkenti Madrid’deki Ortadoğu toplantısı vesilesi ile verdiği bir demeç neden oldu. Meşal, “İsrail devletinin bir gerçeklik olduğunu ve Filistin devletinin kurulmasından sonra tanınabileceğini” söylerken, Hamas sözcüsü İsmail Rıdvan ise Gazze’de yaptığı açıklamada İsrail’in tanınmasının söz konusu olmadığını Hamas’ın tutumunda bir değişiklik bulunmadığının altını çizdi. Hamas’ın kuruluş bildirgesi, İsrail’in yerine Batı Şeria’dan Akdenize uzanan bir İslam devleti kurulmasını öngörüyor. Sözcü, Meşal’in İsrail’i gerçeklik olarak tanımlamasının “tanıma” anlamına gelmeyeceğini belirtti.

Oysa Hamas’ın siyasi lideri Meşal’in sözleri İsrail ve Filistin’deki uzlaşma yanlısı güçler arasında umut yarattı. Madrid’deki iki günlük konferansa katılanlardan İsrail’in eski Dışişleri Bakanı Şlomo Ben-Ami veAmi, Hamas’ın yuşumaması durumunda İsrail’in de adım atmasını isteyen Filistinli politikacı Hanan Aşravi, Meşal’in açıklamasının, Hamas ile Filistin Başkanı Mahmud Abbas çevresindeki ılımlı Filistinliler arasındaki uçurumu kapatacağını ve ulusal birliğin sağlanmasını kolaylaştıracağını söyledi. Zira Meşal’in Madrid’deki açıklaması, tam bir yumuşamaya işaret etmese de en azından Hamas içinde farklı görüşlerin olduğunu ortaya koydu.

Bölgede hareketlenme

Siyasi gözlemcilere göre de bu durum, ABD Dışişleri Bakanı Condolezza Rice’ın bölgede yapacağı görüşmeleri farklı bir temele oturtabilir. ABD, BM, AB ve Rusya’nın temsilcilerinden oluşan Ortadoğu Dörtlüsü, Lübnan savaşı ile bölgedeki tüm girişimlerini durdurmuş, ancak yıl sonuna doğru Filistinliler arasında başlayan çatışmalar harekete geçme zamanının geldiğinin göstergesi olarak değerlendirilmişti.

Nitekim AB ve G-8 dönem başkanı olarak Almanya Başbakanı Angela Merkel’in, ABD Başkanı Bush’un da desteğini arkasına alarak başlattığı Ortadoğu girişimi bölge başkentlerine siyesi ve diplomatik hareketlenmeler getirdi. İsrail Savunma Bakanı Amir Perez, Rice’ın ziyareti öncesinde, barış için somut adımlar içeren bir plan yayınladı. Mısır ve Ürdün dışişleri bakanları da yaptıkları açıklamalarda, küçük adımlar yerine kesin çözümü hedeflemeyi ve bunun çerçevesini ortaya koymayı önerdi.