Rusya Ukrayna'da sınıfta kaldı

Kremlin’in seçimde iktidar adayı Viktor Yanukoviç’i açıkça desteklemesi Rusya’yı hem uluslararası alanda, hem de iç kamuoyunun gözünde zor duruma düşürdü. Bir anda Batı ile Rusya arasındaki çekişme sahasına dönen Ukrayna’daki gelişmeler Moskova’ya önemli bir psikolojik yenilgi tattırdı. Şimdi Rusya’daki siyasi gözlemciler Ukrayna’daki olayların kendi ülkelerinde yinelenmesinden korkmaya başladı.

Ukrayna'nın önünü kesmişti

Oysa, kısa süre önce öncesi Rusya Ukrayna’nın Batı’ya yönelme sürecini durdurmuş ve yeniden yanına çekmeye başlamıştı. Ukrayna, Rusya açısından üç nedenden ötürü önem taşıyor: Birincisi Ukrayna Moskova’nın hala gelişmeleri yönlendirebilme yeteneğine sahip olduğu az sayıdaki eski Sovyet cumhuriyeti arasında yer alıyor. İkincisi Ukrayna, Rus doğal gazının Batı’ya ve Türkiye’ye ulaştırılmasında transit ülke konumunda bulunuyor. Üçüncüsü ve en önemlisi Ukrayna, genişleyen NATO ile Rusya arasında son tampon bölge niteliğini taşıyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kuçma iktidara gelmesinden sonra Batı’ya yönelmeye başlamış, hatta Rus kamuoyunu çok kızdıran ” Ukrayna Rusya değildir” isimli bir kitap yazmıştı. Ancak, Ukrayna’nın Irak’ın eski lideri Saddam Hüseyin’e gizlice silah sattığı iddiaları, ülkede yaşanan yolsuzluklar ve Kuçma’nın muhalif bir gazeteciyi öldürttüğü suçlamaları nedeniyle Batı Kiev’le ilişkilerini mesafeli tutmaya başladı. Bu durumda Kuçma, biraz da zorunlu olarak yeniden Rusya’ya yöneldi. Bu yönelişin en somut sonucu, Ukrayna’nın olası NATO üyeliği konusunu geçen ay gündeminden çıkarması oldu.

Rusya Yanukoviç'i desteklemişti

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’daki seçimlerin ilk turu öncesi Kuçma ile halefi, Başbakan Viktor Yanukoviç’i Moskova’daki konutunda ağırlayarak hangi adayı desteklediğini açıkça gösterdi. Bununla yetinmeyen Putin, belki de ilk kez görülen bir uygulamayla, seçimlere 48 saat Kiev’e giderek Ukrayna televizyonlarının canlı yayınına katıldı. İlk turu Batı yanlısı muhalefet adayı Viktor Yuşenko’nun kıl payı kazanması ardından Putin Ukrayna’yı bir kez daha ziyaret etti. Aslında bütün bu alışılmadık ziyaretler bile, Kiev’in Moskova için ne kadar önemli bir ülke olduğunu kanıtlamaya yetiyor.

Moskova'nın taktik hataları

Moskova’nın taktik hataları 21 Kasım’da yapılan ikinci tur seçimlerden sonra da devam etti. Putin, daha Ukrayna Merkez Seçim Komisyonu resmi sonuçları açıklamadan Yanukoviç’i ilk kutlayan yabancı lider oldu. Rusya lideri, daha sonra, kutlamayı seçim anketlerinin sonucuna dayanarak yaptığını savundu, ancak çok inandırıcı olamadı. Seçimlere hile karıştırıldığını öne süren muhalefet lideri Yuşenko halkı sokağa dökerken Ukrayna’da Moskova karşıtı bir hava esmeye başladı. Cuma gecesi yapılan ilk uzlaşma görüşmelerine Batı dünyası Polonya ve Litvanya devlet başkanlarının yanı sıra Avrupa Birliği( AB) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) ağır toplarıyla katılırken Rusya toplantıda Duma( parlamento) başkanlığı gibi sembolik bir unvanı bulunan Boriz Grızlov’la temsil edilebildi. Gelinen noktanın Rusya açısından en dramatik yönü ise, Ukrayna’yı kendi elleriyle Batı’nın kollarına itmesi oldu. Rusya’nın eski Dışişleri Bakanı Andrey Kozirev, Kommersant gazetesindeki yazısında Kiev’in ”oligarkik yapıdan rekabete dayanan Batı modeline geçmesi artık kaçınılmaz bir süreç haline geldi” diye yazdı.

'Senaryo önceden yazıldı' iddiası

Seçim kampanyasında Yanukoviç’e danışmanlık yapan Kremlin’e yakın siyaset bilimcilerden Gleb Pavloskiy, Batı’nın Ukrayna’da önceden hazırladığı bir senaryoyu uyguladığını söyleyerek Moskova’nın nasıl bu duruma düşebildiğini açıklamaya çalıştı. Cumartesi günü yayınlanan Rus Komsomolskaya Pravda gazetesinin sorularını yanıtlayan Pavlovskiy, seçimlerden sonra yaşanabilecek kargaşa konusunda Ukraynalı yetkilileri uyardığını, ancak etkili olamadığını söyledi. Rus uzman, Yanukoviç’in reytingini dört kat yükseltmeyi başardığını öne sürerken, ” Eğer bugün Ukrayna’yı verirsek bir yıl sonra aynı olaylar Rusya’da yaşanır” diye konuştu.

Olayların önceden hazırlanıp hazırlanmadığı tartışması bir yana, Moskova’nın hem uluslararası alanda, hem Ukrayna’da, hem de iç kamuoyunda prestij yitirdiği bir gerçek. Ancak, Rusya’nın Ukrayna’yı sonsuza kadar kaybettiğini düşünmek de aceleci bir değerlendirme. Üstelik, Ukrayna’nın doğusunda yaşayanların hala Rusya yanlısı olduğunu unutmamak gerekiyor.