Sahnelerde "Kurtlar" tartışması

1963 yılında ölen Hans Rehberg 1930 ve 40'lı yıllarda Hitler'in Nasyonal Sosyalist Partisi’ne üyeydi ve ”Kurtlar” ilk kez 1944'de sahnelenmişti. Erlangen Şehir tiyatrosu şimdi bu oyunu çağdaş bir yorumla yeniden oynamayı hedefliyor. Tiyatro, aktüel Irak Savaşı tartışmalarının ışığında izleyicilerin beyin jimlastiği yapmasına zemin mi hazırlamak istiyordu, yoksa bir Nazi yazarı 60 yıl sonra yeniden yüceltmek mi?

Berlin’de yasaklanmıştı

Erlangen Şehir Tiyatrosu’nun repertuarına aldığı eski Almanya Nasyonal Sosyalist Partisi üyesi Hans Rehberg'in savaş dramı ”Kurtlar”ın kurgusu, denizaltı savaşlarına katılan üç denizci ve çaresizlik içinde evde kocalarını bekleyen üç eş üzerine kurulu. Aşk, anavatan ve vatanın acı kaderi temalarının öne çıkarıldığı oyunda ”en son yiten şey umuttur” mesajı veriyor.

Rehberg'in dramı, Alman III.Reich’ının ağır yenilgisiyle sonuçlanan II. Dünya Savaşı’nın son aşamasında 1944'de Breslau'da ilk kez sahnelendiğinde seyircilerin beğenisini kazanmıştı. Buna rağmen, Hitler’in propaganda şefi Joseph Göbbels oyunun Berlin'de sahnelenmesini yasakladı. Çünkü Göbbels'e göre, oyun çok az propaganda buna karşın çok fazla pesimizm içermekteydi.

60 yıl sonra yine sahnelerde

Şimdi 60 yıl sonra, Kurtlar Erlangen Şehir Tiyatrosu’nun repertuarında. Tiyatronun Genel Müdürü Sabina Dhein aldıkları kararda güncel gelişmelerin önemli rol oynadığını söylüyor:

”Oyun planı hazırlarken, insan sürekli çağla, kendi tarihiyle hesaplaşabileceği bir nokta bulmaya çalışır. Ve şu anda, savaş, geçmiş yıllarda tanık olmadığımız kadar yakınımızda."

Protestolar

Aslında ”Kurtlar”ın gala gecesinin 23 Ekim’de yapılması planlanmıştı. Nisan ayından bu yana tiyatronun bu oyunu repertuarına aldığı biliniyordu. Ama kamuoyunda tartışma platformuna çıkması altı ay aldı. Provaların başlamasıyla birlikte Yeşiller, Erlangen Belediyesi’ne başvurarak kararı protesto ettiler.

Belediyeye 1944'de silahlı kuvvetler başkomutanlığının yazdığı bir de övgü yazısı sundular. Yazıda, ”Kurtlar” adlı oyunun savaş açısından önemi öne çıkarılıyor ve 1930-1945 yılları arasında Nasyonal Sosyalist Parti üyesi olan, Hitler'in 50. doğumgünü için marş güftesi yazan Hans Rehberg'in tavrının tereddüte yer bırakmayacak ölçüde açık olduğu vurgulanıyor.

Ekim ayı başında Yahudi soykırımından sağ kurtulmayı başaran ünlü yazar ve yayıncı Ralph Giordano da Rehberg'in ”Kurtlar” oyunun yeniden sahnelenmesine karşı kampanya başlattı. Giordano medya aracılığıyla duyurduğu açık mektubunda bu oyunun sahneye konulmasını "kurbanların sırtından suçlularla barışma eylemi" olarak tanımladı. Ve yerel düzeyde başlayan tartışmalar sonuçta Almanya çapında bir skandala dönüştü.

Sahnelenlemesi engellenemedi

Erlangen Şehir Tiyatrosu‘nun Genel Müdürü Sabina Dhein ise, bu olay sayesinde adlarını tüm Avrupa’ya duyurmuş olmaktan pek memnun. Bir Nazi oyununu, tartışmaksızın, yeni yorumlar ve karşı duruşlar olmaksızın sahnelemeyi kesinlikle düşünmediklerini söylüyor.

Almanya çapında hararetli tartışmalar sürdü. Bazıları sanatın özgür bırakılması gerektiğini savundular. Bazıları "sahnede Nazi propagandası ile mücadele" söylemiyle vatandaş girişimi kurdular. Sonuçta kimse ”Kurtlar”ın sahnelenmesini önleyemedi.

"Die Wölfe" geçen Pazar akşamı Erlangen Şehir Tiyatrosunda oynandı. Kapının önünde biriken göstericilerin ellerindeki pankartlarda ise şunlar yazılıydı: "Erlangen Tiyatrosu’nda Nazi propagandasına yer yok", "Nazi çöpleri yerine dünya edebiyatı." 900 seyircinin önünde oynanan Kurtlar’ın premiyer gecesi perde yine de olaysız kapandı.