Silah ticareti BM denetimine

27 Temmuz’a kadar sürecek olan konferansın bütün dünya devletleri için bağlayıcı olan bir antlaşmayla sonuçlandırılması amaçlanıyor. Almanya küçük el silahlarıyla mühimmatın da müzakere kapsamına alınmasını istiyor.

Kriz ve çatışma bölgelerine silah sevk edilmemesi, insan hakkı ihlallerinde kullanılması mümkün olan ya da silah alımlarının fakirlikle mücadeleye engel teşkil edebileceği durumlarda silah satışına izin verilmemesi… 193 üye devletin bugünden itibaren New York’ta görüşeceği, BM Silah Ticareti Kontrol Antlaşması’nın ‘altın kuralı’, böyle diyor.

Ama kuralların etkili olması uygulanabilmesine bağlı. Amnnesty İnternational Uluslararası Af Örgütü’nden Katharina Spiess, Altın Kurallara ne ölçüde uyulduğunun sadece silah satan devlet tarafından değil ama aynı zamanda silah ithal eden ve silah satışında transit ülke konumunda olan devletler tarafından da denetlenebilmesi gerektiğini söylüyor.



Uluslararası Af Örgütü aynı zamanda satışı yasak olan silahları ihraç eden devletlere cezai yaptırım uygulanmasını da talep ediyor. Spiess'e göre, bu denetleme önce silahın ihraç edildiği ülkede yapılmalı ve devlet yasak silah satışı yapan kendi ülkesindeki şirket ya da şahısları cezalandırabilmeli.

Silah ticaretine standart

Dünyanın hatırı sayılır silah ihracatçıları arasında yer alan Almanya’nın Dışişleri Bakanlığı BM konferansı öncesinde yayınladığı bildiride, etkili, hukuki bağlayıcılığı olan ve uygulanabilir bir silah ticareti antlaşması hazırlanması gerektiğini duyurdu. Dünya silah ticaretindeki payı %11’i bulan ve en çok silah satan ülkeler arasında ABD ve Rusya’nın ardından üçüncü sırada yer alan Almanya silah satışlarının dörtte üçten fazlasını NATO müttefiklerine yapıyor.

Almanya geçen yıl yapılan ön görüşmelerde dünya silah piyasasının asgari standartlara kavuşturulması için girişimde bulunmuştu. Alman barış ve Savaş Araştırmaları Vakfı’ndan Simone Wisotzki BM konferansının gündemindeki diğer önemli konuların da bulunduğunu ve küçük çaplı hafif silahlarla mühimmatının ya da çifte amaçlı kullanılabilecek malzemenin antlaşmaya dâhil edilip edilmeyeceğinin bilinmediğini söyledi.

Hafif silahlar gündemde

Sivil olduğu kadar askeri amaçla da kullanılması mümkün olan malzemenin BM görüşmelerine nasıl yansıyacağı meçhul. Eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan küçük çaplı hafif silahların gerçek kitle imha silahları olduğunu söylemişti. Uluslararası Af Örgütü dünyada 900 milyondan fazla hafif silah bulunduğunu ve dakikada bir tabanca ya da tüfekle cinayet işlendiğini hesaplamış.



Simone Wisotzki Batılı devletlerin silah ticaret antlaşmasının öncelikle insani bakış açısından etkili kılınmasına önem vereceklerini ancak beş Güvenlik Konseyi daimi üyesinin işi yokuşa sürdüklerini belirtti. Wisotzki, “Öncelikle Rusya ve Çin, resmi silah ticaretinin egemenlik hakkı olduğunda ısrar ediyor. Çin insan hakları unsurunun anlaşmaya dâhil edilmesine karşı çıkıyor. ABD’nin tutumu da oldukça muğlak. Bu konuyu görüşecekleri kesin. Ancak ABD’nin cephane ve hafif silah ticaretinin BM’nin denetimine bağlanması fikrini nasıl karşıladığını bekleyip görmek gerekecek", dedi.

Barış ve Savaş Araştırmaları Vakfı uzmanı Wisotzki aynı zamanda konferans masasında 193 devletin temsil edileceğini, oy birliğiyle karar alınabileceğini ve buluşmanın sadece dört hafta süreceğini hatırlattı ve ekledi: "Antlaşma, mutabakat prensibi yüzünden sulandırılır ve anlamını kaybederse, o zaman güçlü bir anlaşma talep eden Batılı devletlerin onay vermemesi bence en iyi çözüm olur.”

© Deutsche Welle Türkçe

Mirjam Gehrke/A. Günaltay

Editör: Nihat Halıcı