START USA Russland

Rusya ile ABD arasında, 1991 yılında imzalanan ve Aralık ayında süresi dolan stratejik nükleer silah indirimi antlaşması START’ın yerini alacak yeni anlaşma üzerinde görüş birliği sağlandı. Yeni anlaşma, uzun menzilli füze, denizaltı ve uzun menzilli bombardıman uçağı gibi taşıyıcı sistemlerin karşılıklı olarak yarı yarıya azaltılmasını öngörüyor. Bu sistemlere takılı nükleer başlıklar da üçte bir oranında azaltılacak. Bu haber, Cenevre’deki müzakerelere katılan heyetler tarafından doğrulandı.

İmza töreni Prag'da

Anlaşma metnindeki ihtilaflı son hususların Başkanlar Barack Obama ile Dimitri Medvedev arasındaki telefon görüşmesiyle uzlaşmaya kavuşturulması bekleniyor. Pürüzler giderildiği takdirde yeni START antlaşması Obama ve Medvedev tarafından, muhtemelen 8 Nisan’da Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’da imzalanacak. O tarihten tam bir yıl önce ABD Başkanı Prag’da yaptığı konuşmada, atom silahlarından arındırılmış dünya vizyonunu anlatmış ve bu amaçla atacağı somut adımlar hakkında bilgi vermişti.

Onaysız silahsızlanma

Soğuk Savaş yıllarında, karşılıklı olarak ABD ve Sovyetler Birliği’ni menzili içine alan ve en az 5 500 kilometreye fırlatılabilen nükleer silahlar ‘stratejik silah’ sayılmaktaydı. 1991 yılında imzalanan ilk START antlaşmasıyla taraflar 10 binin üzerindeki stratejik silah sayısını azaltmayı kararlaştırmışlardı. 2002 yılında imzalanan ikinci START anlaşması ise taşıyıcı sistemlerin 1 600’de, nükleer başlık sayısının ise 2 200’de dondurulmasını öngörmekteydi. START-2’nin, füzesavar sistemlerinin sınırlandırılmasıyla ilgili anlaşmanın ABD tarafından feshedilmesi ve Senato’nun silah indirimi anlaşmasın reddetmesi yüzünden ABD ve Rusya tarafından onaylanmamasına rağmen, iki devlet de anlaşma hükümlerini yerine getirmişti.

Amerikan füzesavar sisteminden doğan pürüzler

Yeni START anlaşmasına göre nükleer başlık sayısı yedi yıl zarfında 1 550’ye, taşıyıcı sistem sayısı ise yarı yarıya azaltılarak 800’e indirilecek. Taşıyıcı füze ve bombardıman uçağı sayısı 700’ü aşmayacak. Obama ve Medvedev bu çaptaki silah indirimi üzerinde geçen yıl mutabakat sağlayarak, yeni anlaşmanın START_2’nin süresinin dolacağı 4 Aralık’ta yürürlüğe girebileceğine dair ümitlerin artmasına vesile olmuşlardı. Ancak dokuz aydır sürdürülmekte olan Cenevre müzakerelerinde silahsızlanmanın ve Amerikan anti balistik füzesavar sisteminin denetimi ile ilgili görüş ayrılıkları giderilememişti. Washington yönetiminin, Rusya’daki denetleme istasyonunun yeniden hizmete girmesi şeklindeki talebini, ABD’deki denetleme merkezini tahliye eden Rusya kabul etmiyordu. Yeni anlaşmada sürekli denetleme merkezleri kurulması öngörülmüyor.

Senato onaylar mı?

Bu konu anlaşmanın senato engeline takılmasına yol açabilir. Obama yönetiminin Senato’da 67 ‘evet’ oyuna ihtiyacı var. Bunun için sekiz Cumhuriyetçi Senatörü ikna etmesi gerekiyor. Cumhuriyetçi Parti, eski START anlaşmalarındaki denetleme mekanizmasının muhafaza edilmesini şart koşmaktaydı. Rus Genelkurmayı ise, ABD’nin füze kalkanı projesinden kısmen ya da tamamen vazgeçmesini talep etmekteydi. Dimitri Medvedev, Washington ile anlaşmaya siyasi önem atfettiğinden bu ağır ön şarttan zamanla uzaklaşmış, ve metnin sadece giriş bölümünde ‘saldırı sistemleriyle füzesavar sistemleri arasındaki bağlantıya’ işaret edilmesini yeterli bulmuştu. Ancak bu ifade bile Obama’nın Senato’da direnişle karşılaşmasına yol açabilir. Çünkü Cenevre’deki Rus heyeti, ‘saldırı ve savunma silahları’ ibaresinin, stratejik Rus silahlarına karşı Amerikan füzesavar sistemi kurulması durumunda START anlaşmasını feshetme gerekçesi olabileceğini savunuyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Andreas Zumach / Çeviri: Ahmet Günaltay

Editör: Meltem Karagöz