Türkiye’nin arabuluculuk ihtimali düşük
2 Mayıs 2005
Berlin’deki Alman Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) Türkiye uzmanı Heinz Kramer, Türkiye-İsrail ve Filistin ilişkilerinin yanı sıra Ortadoğu’daki son gelişmeler ışığında Ankara’nın arabulucuk önerilerinin ne oranda kayda geçebileceğini değerlendirdi.
- Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail gezisi sırasında Ortadoğu´da arabuluculuk yapma teklifinde bulundu. Sizce bu ne kadar gerçekçi?
KRAMER: Arabuluculuk kelimesini tam anlamında kullanırsak biraz abartılı olduğunu düşünüyorum. Aslında arabuluculuk rolünü ilk etapta ABD, ondan sonra da Rusya ve AB´nin dahil oldugu grup üstleniyor. Fakat Türkiye´nin bir avantajı var: Her iki grupla, yani hem Filistin özerk yönetimiyle hem de İsrail hükümetiyle iyi ilişkiler içerisinde: Türkiye bu ilişkilerini, iki taraf da isterse, somut olaylarda kullanabilir. Bu bağlamda Erdoğan´ın ortaya attığı arabuluculuk teklifi abartılı olarak nitelendirilebilir.
- Türkiye on yıllarca İsrail´e karşı inişli çıkışlı bir politika izledi. Örneğin 1967 savaşında İsrail´le olan diplomatik ilişkiler kesildi. İlk Irak savaşı Türkiye ve İsrail arasında bir ittifak oluşturdu. Şu sıralar iki ülke arasındaki ticari hacim 2 milyar dolara ulaştı ve geniş çaplı askeri işbirliği de var. Arap dünyasında Türkiye´nin İsrail´le özellikle savunma ve güvenlik politikasında bu denli yakın işbirliği içinde olması Türkiye için ne kadar olumlu?
KRAMER: Geçmişte gördüğümüz gibi, Türkiye´nin İsrail´le çoğu zaman iyi ilişkiler içerisinde olması, Türkiye´ye Arap dünyasında dost kazandırmıyor. Fakat bence Türkiye için, AB ülkeleriyle ve ABD`yle daha iyi ilişkiler sürdürmesi, Arap dünyasında iyi dostluk kurmasından daha önemli. Bu bağlamda İsrail´le iliskilerin iyi yürümesi çok önemli. Bana göre Türk tarafının reel politikalarında bu yönde öncelikleri var. Bu nedenle öncelik açısından bakıldığında Arap ülkeleri kesinlikle Batılı müttefiklerin ardında yer alıyor.
- Türkiye bir yandan Arap dünyasıyla öte yandan İsrail ile yakın ilişkiler içerisinde olsa da, bölgede sorunlu komşuları var. Suriye, Irak ve İran. İsrail ile Türkiye arasındaki iyi ilişkiler örneğin İran´la olan ilişkilerde ne denli sıkıntı yaratır?
KRAMER: Sıkıntının olamayacağını iddia edemeyiz. Fakat İran´la Türkiye arasındaki sorunlar, ikili sorunlardır ve bölgenin büyük sorunlarından çok fazla etkilenmiyor. Elbette ki bunların da etkisi var ama geçmişte, Türkiye´nin İsrail´le gerçekten iyi ilişkiler yürüttüğü zamanlarda ve askeri işbirliği kurulduğunda, İran´dan düşmanca tepki gelmediğini gördük. Türkiye´nin bu tutumu elbette Türk-İran ilişkilerinin soğumasına neden oldu. Fakat Türkiye´nin Israil´le iyi ilişkiler kurmaya çabalaması, ne İran kamuoyunda ne de İran´ın siyasi liderleri arasında Türkiye´nin düşman ülke olarak görülmesine neden oldu.