UCM, Genel Kurul toplantılarına başladı

Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde ilk kez ele alınacak olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki savaş suçlarına ilişkin iddianamenin hazırlık çalışmaları Genel Kurul’un ağırlıklı gündemini oluşturacak. Öte yandan, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kuruluşu aşamasında önce onay veren, daha sonra ise mahkemenin karşıtları arasına geçen ABD yönetimi ile aylardan beri süren anlaşmazlık biraz durulmuşa benzese de, sorun hala çözüm bekliyor.

Uluslararası hukuk tarihinde bir kilometre taşı mı, yoksa Amerika karşıtlarının Washington yönetimine karşı kullanacağı tehlikeli bir silah mı? İşte bu noktada, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin 2002 yılı Temmuz ayında oluşturulmasından bu yana farklı görüşler bulunuyor. Mahkemenin savunucularının başında Almanya ve Hollanda geliyor. En büyük karşıtı ise ABD. Ancak, Rusya, Çin, Hindistan gibi diğer önemli bazı ülkeler de mahkemeyi onaylamamakta ısrar ediyorlar.

Gündemde Kongo ve Uganda var

Uluslararası Ceza Mahkemesi’nden yana olanlar, ele alınacak ilk davalarda da görüleceği gibi, Washington’un endişe ettiği Afganistan ya da Irak konularının değil, kriz bölgesi Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin gündeme geleceğine işaret ediyorlar. Ancak, Kongo’ya ilişkin davalarda, mahkemenin resmen çalışmaya başladığı 1 Temmuz 2002 tarihinden sonra bu ülkede işlenmiş savaş suçlarının değerlendirilmesi sözkonusu olacak.

Mahkeme, Uganda’nın müracaatı üzerine yeni bir davaya bakmaya hazırlanıyor. UCM, Uganda’daki bir mülteci kampında meydana gelen bir katliamı incelemeyecek. Ancak Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde, örneğin Irak’ın devrik diktatörü Saddam Hüseyin’in yargılanamamasının ise basit bir açıklaması var: Kongo ve Uganda gibi ülkelerin tersine Irak, mahkemeyi onaylamamış ülkeler arasında bulunuyor. Bu yüzden de Irak, Lahey’in sorumluluk alanına girmiyor. Aynı şey ABD için de geçerli.

Davaların sınırlı olması ümit ediliyor

Kongo ve Uganda’ya ilişkin davalar ne kadar önemli olsa da, Lahey’deki hukukçular, gelecekte mahkemenin ele alacağı davaların sınırlı sayıda kalmasını ümit ediyorlar. Çünkü mahkeme, aynı zamanda bazı ülkelerin gerekli yasaları çıkarmasında bir baskı aracı olarak işlev görmeyi amaçlanıyor. Bu amaçla da mahkemenin görev alanı sınırlandırılmış.

Buna göre, bir ülkedeki hukuksal yapı, savaş suçu davaları için gerekli zemini yaratamıyorsa, bu durumda Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin devreye girmesi öngörülüyor. Ancak Almanya’nın girişimiyle, savaş suçlarının, insanlığa karşı işlenmiş ve soykırım suçlarının da yargı önüne çıkarılması için uluslararası bir hukuk yasası oluşturulmuş durumda.

Diğer yandan, bu çözümün, modern uluslararası hukuku oluşturmanın en iyi yol olduğu konusunda dünyanın tüm ülkeleri hemfikir değil. Nitekim, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni onaylayan 140 ülkeden sadece 94’ünün ulusal parlamentosundan onay çıktı. Washington ise, hala mahkemenin başkarşıtı.