TÜR 1703 Wissenschaft: Weltraummüll

Uluslararası Uzay İstasyonu 12 Mart'ta büyük bir tehlike atlatmıştı. Eski bir uydudan kopan yalnızca 8 milimetre büyüklüğündeki bir parça, saatte 30 bin kilometrelik bir hızla istasyonun yakınlarından geçmişti.

Uzay istasyonunun sadece dört kilometre uzağından geçmesine rağmen bu küçücük parça korku yarattı ve uzay istasyonunun üç mürettebatı önlem olarak Rus uzay gemisine tahliye edildi.

Uzaydaki tehlikeli randevu hasarsız ve can kaybı olmadan atlatıldı, ancak bu kazaların ilerde de gerçekleşme olasılığına uzmanlar kesin gözüyle bakıyor.

Uzmanlar geçmişte, uzaya atılan çöplerin tehlikeli olduğu konusunda sık sık uyarıda bulundular. En küçük milimetrik parçaların bile kinetik enerjisi öyle yüksektir ki, uyduya zarar verebilir ve santimetre büyüklüğündekiler ise bir uzay aracını parçalayabilir.

Bu nedenle uzay çöpleri üç açıdan ele alınıyor; onlardan kaçabilmek, takip ve imha edebilmek.

“Çöp üretmekten kaçınılmalı”

Braunschweig Teknik Üniversitesi Hava ve Uzay Sistemleri Enstitüsü'nden Carsten Wiedemann ise bu noktaya gelmeden önce tedbir almanın önemli olduğunu vurguluyor: "Yapmamız gereken en önemli şey, çöp üretmekten kaçınmak. Şimdiye kadar yaptığımız gibi devam edersek, o zaman uzun vadede alt yörüngelerde uzay yolculuğu yapmak mümkün olmayabilir."

Carsten Wiedermann, dünya yörüngesinin alt sınırlarında uzay çöpü yoğunluğunun fazla olmasının çarpışma olasılığını arttırdığını söylüyor.

Beklenilmeyen patlamalara yol açan uzaydaki hurdalar, yanmış ve ömrünü doldurmuş roket kademelerinden oluşuyor.

Buna bir de katı yakıt atıkları, donmuş su parçacıkları ve doğal parçalar gök taşları ekleniyor.

Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) uzay çöplerini araştırma programında görevli Mark Matney, dünyaya geri dönenden çok daha fazla evrene çöp yollandığını dile getiriyor:

"Biz çarpışmalar ve çarpışma sonucu oluşan bulutlar hakkında bilgi topluyoruz. Mart, Nisan gibi Space Shuttle misyonunun başlayıp başlamayacağına karar vereceğiz."

Gerçi şu anda kopan parçalar, Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) ve Amerikan uzay mekiklerinin bulunduğu yörüngenin iki katı yükseğinde dolaşıyor.

İmkânsız takip

Ancak Mayıs ayında Atlantis uzay mekiği bu mesafeye uçarak, Hubble adlı uzay teleskopunun tamirine başlayacak.

Mekiğin dolaşan atıklarla yakınlaşması tehlikesi var. NASA uzmanı Mark Matney, uzaydaki çöpleri takip etmenin güç olduğunu belirtiyor:

"Bir uydu parçalandığında hep 10 santimetreden büyük objelerden söz edilir. Amerikan Savunma Bakanlığı'nın uzay gözetim ağı ancak bu büyüklüğün üzerindekileri parçaları tespit edebiliyor ve rotasını takip edebiliyor. Bunlar aslında çok küçük ve sonuç bir başarı, ama çok daha minik parçalar da var. Bir santimetre uzunluktaki cisimler bile uzay gemisini parçalayabilir."

Uzaya seyahat düzenleyen Alman Kayser-Threde ile İsveçli Senede şirketi ortak geliştirdikleri bir akıllı robotla çöp toplama projesi üzerinde çalışıyorlar.

Smart-Olev adlı robotun iki yıl sonra ilk görevi için uzaya gönderilmesi planlanıyor. Akıllı robot, uydu operatörü Eutelsat'ın kontrolden çıkan uydusunun yönetimini üstelenerek yeniden yönlendirecek.

Kurşundan hızlı

Amerikan Havacılık ve Uzay Kurumu'ndan Mark Matney, bu projeye şüpheyle yaklaşıyor:

"Kopan parçalar evrende saniyede yedi kilometre hızla ilerliyor ve her yöne dağılıyorlar. Onların her birine ulaşmak çok enerji istiyor. Bu sıkılan bir kurşunu yakalamaya çalışmaya benziyor. Hatta uydulardan kopan parçalar silahtan çıkan kurşundan çok daha hızlı hareket ediyor."

Dünyaya yakın yörüngelerdeki atıklar için ise Alman Havacılık ve Uzay Dairesi (DLR) DEOS'u geliştiriyor. Sabit yörüngedeki bu uzay aracı robot koluyla yörüngesinden çıkan uyduları toplayabilecek.