Yalancıları mimikler ele veriyor

Birinin yalan söylediği, o kişinin yüzünden anlaşılır mı? Amerikalı bilim adamları “evet“ diyor. Kişi yalan söylerken, yüzünde belli belirsiz hareketlenmeler oluyor. Bu hareketleri gözle görmek mümkün değil belki, ama sadece bu hareketleri saptayan bir bilgisayar programı geliştirildi.

Amerikalı sosyal psikolog Mark Frank’ın geliştirdiği bu bilgisayar programının temelinde, antropolog ve psikolog Paul Ekman’ın araştırmaları yatıyor. Mimiklerin evrensel olduğunu, coğrafya veya kültürlere göre değişmediğini belirleyen Paul Ekman, “Yüzdeki en küçük hareketlerden yola çıkarak, o kişinin içinde bulunduğu durumu, kendini nasıl hissettiğini anlayabilirsiniz“ diyor.

Mimik – ölçer programı

Mark Frank ise Ekman’ın bu tespitinden yararlanarak, mimik-ölçer programını hazırladı. Program, kişinin mimiklerinden içinde bulunduğu ruh halini saptıyor. Söz konusu programın terörle mücadelede, potansiyel teröristlerin bulunması için kullanılabileceği düşünülüyor. Mimikler dışında, başka ipuçları da veriyor yalan söyleyenler. Özellikle de bedenleriyle çok şey anlatıyorlar.

İngiliz bilim adamları, kulağın hemen üzerindeki bir bölgede yalanla ilgili bilgilerin işlendiğini ortaya koydu. Bu beyin bölgesi zarar gördügünde, -örneğin beyin kanaması nedeniyle- kişi söylenenlerinin gerçek mi, yoksa yalan mı olduğunu ayırt edemiyor, yani değerlendirme kabiliyeti yok oluyor.

Beyinleri farklı çalışıyor

Peki “karşı tarafın“, yani yalan söyleyenlerin beyninde ne olup bitiyor? Yalancıların beyinlerini mercek altına alan araştırmacılar, kronik yalancıların beyin yapılarının, diğer insanlarınkine göre farklı olduğunu gün ışığına çıkardı.

Güney California Üniversitesi’den Yaling Yang ile Adrian Raine’ye araştırmasının sonucuna göre, kronik yalancılarda, vicdan azabından sorumlu beyin bölgesindeki, beyaz sinir lifleri, yüzde 25 oranında fazla. Buna karşılık, gri hücreler, yani sinir hücreleri daha az. Bu farklılık, kişilerin ahlak anlayışı ve vicdan azabı hissetmemelerinde etkili olduğu gibi, kişilerin yalan söylerken inandırıcı da olmalarına yardımcı oluyor.

Kül yutmazlar

Bir de yalan söylenip söylenmediğini şıp diye anlayanlar var. Bilimsel araştırmalar, bazı insanların yalancıların ipliğini pazara çıkarmada, başka insanlara göre daha usta olduğunu gösterdi. Ama böyle kişilere sık rastlanmıyor. San Francisco Üniversitesi’nde görevli araştırmacı Maureen O’Sullivan, 13 bin kişi üzerinde bir deney gerçekleştirdi.

Ve 13 bin kişiden sadece 31 özel yetenekli çıktı! Bu kişiler, hemen her durumda, yalan söylenip söylenmediğini anlayabiliyor. Bu özel yenetekli kişilerin de, -tıpkı hepimizin hiç farkında olmadan sürekli yaptığı gibi- karşılarındakinin mimik ve beden hareketlerinden yola çıkarak yargılarda bulunduklarını belirten araştırmacı O’Sullivan, bu kişilerin genelde hayat tecrübesi fazla olan kişiler arasından çıktığına ve çok dikkatli gözlemciler olduklarına dikkat çekiyor.