Yolsuzluk yoksulluğu besliyor

Yolsuzlukla etkin mücadele için bunun yaşandığı ülkelerdeki boyutunun iyice irdelenmesi gerekiyor, ancak işin zoru da bu. Yolsuzluk nasıl ölçülür? Bu soruya yanıt bulabilmek için geçtiğimiz günlerde tüm dünyadan temsilciler Almanya’nın başkenti Berlin’de biraraya geldi. Kolombiya’dan Nepal’e Kanada’dan Avustralya’ya kadar bir çok ülkeden gelen temsilcilerin ortak görüşü yolsuzluğu ölçmek için sahip olunan araçların sınırlı olduğu.

Berlin’de buluşan istatistikçiler ve araştırmacılar uzun tartışmaların ardından yolsuzlukla etkin mücadelenin alanlarını belirledi. Bunlar iyi bir hükümet yönetimi, demokrasi ve şeffaflık. Peki ama bir hükümetin çalışmalarının başarısı ve sorumluluklarını gereğince yerine getirdiği ya da bunun tam tersi nasıl ölçülebilir? Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Almanya sorumlusu David Nussbaum bunun kolay bir iş olmadığını vurguluyor:

„Yolsuzluk ölçülmesi zor bir suç, çünkü bu olaylara karışanlar ortaya çıkmaması için çok uğraşıyorlar. Yolsuzluğun diğer bir yönü de bu işten mağdur olanların, yolsuzluk yapılırken tanık olmamaları, sadece sonucunu hissetmeleri. Mesela vatandaş hastane ya da okulun yapılmadığını görüyor, ancak kaynaklar talan edilirken ruhu bile duymuyor.“

Yolsuzluk listesi

Saptanması zor olsa da Uluslararası Şeffaflık Örgütü yolsuzluğa adı karışanların isimlerinin yer aldığı bir listeyi her yıl kamuoyuna sunuyor. Bu liste, vatandaşlar ve iş adamlarıyla yapılan anketlere dayanarak hazırlanıyor ve bir ülkedeki yolsuzluğun asıl durumunu değil, halkın bunu algıladığı biçimiyle derecelendiriyor. Kimi çevreler bu yöntemi yetersiz bulup eleştiriyor. Yolsuzlukla mücadele amacıyla çalışmalarını yürüten uzmanlar ve istatistikçiler de yöntemlerini geliştirmeye çaba harcıyor. Böylece oluşturulan bir taslakla örneğin Bangladeş’te halk yolsuzluğun ölçülmesinde doğrudan yer almaya başladı. Tüm ülke çapında oluşturulan 30 grup hastane ya da karakollarda birebir rapor tutuyor ve orada işleyişin durumunu belgeliyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü bu grupları yöntem ve malzeme konusunda destekliyor.

Her ülkeye özgü yöntemler

Kolombiya’da ise yolsuzluğun ölçümünde internet önemli bir araç. Çeşitli siteler üzerinden, kamu kurumlarıyla vatandaşlar arasında yaşanan sorunlar ve şikayetler bulunup kontrol ediliyor. Buna rağmen ihaleler ya da yeni yatırımlar gibi vatandaşın doğrudan ilişkisinin bulunmadığı ve bu nedenle yolsuzluğun ortaya çıkmasının zor olduğu alanlarda da tarafsız uzmanların görüşlerine başvuruluyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü her ülkede oranın özeline uygun yöntemler geliştirmeye çalışıyor.

Bunun dışında kamu kurumlarının bütçesiyle yatırımları arasında karşılaştırmalar yapılarak yolsuzlukların ortaya çıkartılması da örgütün izlediği diğer bir yöntem. Örgüt ayrıca bir çok gelişmekte olan ülkedeki yolsuzluğun zengin batılı ülkelerden kaynaklandığını da ortaya çıkarmış. Batılı yönetimler ve işletmecilerin Afrika, Asya ya da Latin Amerika’daki adalet sistemindeki boşlukları kullandığını öne sürüyor.

”Sorumlular yargılanmalı”

Şeffaflık Ögütü’nün Fas temsilcisi İzzettin Akeşbi yolsuzluğun gelişmiş ülkelerde de yaşanan bir sorun olduğuna dikkat çekiyor, ancak orada az gelişmiş ülkelerden farklı olarak sorumluların mahkeme önüne çıkarıldığını belirtiyor.

„Ülkelerimizde kimin yolsuzluk yaptığını biliyoruz. Asıl sorun zaten yolsuzluğun kendisi değil, buna karışanları cezalandıramamamız. Demokratik ülkelerde en azından işleyen bir adalet ve kontrol sistemi var. Bizler ülkelerimizdeki kurumları iyileştirmeliyiz, ancak bu şekilde sorumluları bulup, hapse atabiliriz.„