9. mart kao znak nade

Miting 9. marta 1991. godine, započet zahtjevima opozicije za ostavkama direktora televizije Beograd, kao i četiri urednika, završen je izvođenjem tenkova na ulice. Proteste su obilježili žestoki okršaji sa policijom, brojna hapšenja, ali i pogibija dvoje ljudi. Iako su prvobitni zahtjevi demostranata ispunjeni, Miloševićeva vlada je opstala na vlasti još punih devet godina. 9. mart 1991. godine bio je dan kada je moglo da se spriječi sve što se desilo u Srbiji i ostatku tadašnje Jugoslavije. Bunt desetina hiljada Beograđana na kratko je promijenio dotadašnju, gotovo ustaljenu sliku o Srbima i Srbiji, kakva se predstavljala u svjetskim medijima početkom raspada Jugoslavije. Neposredni povod za proteste je bila optužba upućena lideru srpske opozicije Vuku Draškoviću preko Televizije Beograd da je agent tadašnjeg hrvatskog predsjednika Franje Tuđmana. Protestom pod nazivom „Miting protiv petokrake" građani su pokazali da Milošević ipak nije neprikosnoveni vođa Srba. Opozicija se pokazala sposobnom da izvrši pritisak na vlast. Njene zahtjeve je saopštio vođa protesta Vuk Drašković sa balkona Narodnog pozorišta. „Mi ne demonstriramo protiv organa vlasti, protiv izbornih rezultata, protiv bilo koje državne, vojne ili ma koje ustanove! Mi samo tražimo ostavku četvorice urednika televizije Beograd i jednog novinara!", rekao je tada Drašković

Tenkovi na ulicama

Uprkos Draškovićevim konkretnim zahtjevima, 9. mart bio je dan kada su građani na miran način zahtijevali suštinske promjene – okončanje Miloševićeve vladavine. „Mislim da je to jedinstven i neponovljiv dan u istoriji Beograda, kada je sto hiljada golorukih demonstranata uzdrmalo svu oružanu silu režima Slobodana Miloševića i njegovih saveznika u tadašnjoj Jugoslaviji", ocjenjuje danas za Dojče vele Drašković.

Sve opozicione snage okupile su se 9. marta 1991. oko Srpskog pokreta obnove. Proteste su obilježili žestoki okršaji sa policijom, brojna hapšenja i pogibija dvoje ljudi. Nakon što su se demonstrantima pridružili i studenti, vlast je popustila i usvojila ostavke direktora televizije Beograd i Ministra unutrašnjih poslova. Predsjedništvo Jugoslavije, međutim, bilo je riješeno da bunt uguši tenkovima. „To je bio čin straha od pada sistema", ocjenjuje lider SPO-a. „Ta nesrećna Jugoslovenska narodna armija pokazaće se kao jedan od najvećih krivaca za zlo. Nije se ponašala kao vojska koja brani državu, nego kao vojska koja brani ideologiju", kaže Drašković.

Stvaranje fronta protiv Miloševića

Uprkos neuspjehu, činjenica da su građani Srbije ustali protiv represivne državne mašinerije bila je dovoljna da taj istorijski događaj odjekne i van granica Srbije i tadašnje Jugoslavije.„Deveti mart je bio znak nade", ocjenjuje Miša Gleni, izvještač Bi-Bi-Si-ja, koji je pratio dešavanja u Beogradu. „Određeni dijelovi srpskog društva su učestalo pokazivali da nisu ratnohuškači ili nacionalisti. Pokazali su da su racionalni, da žele da vide razvoj demokratije u Srbiji, a ne da ispunjavaju nacionalističke fantazije koje su mu nametnuli Milošević i njegova partija."

Martovskim mitinzima inicirani su procesi mobilizacije i stvaranja fronta protiv vladavine Slobodana Miloševića, čime je započeta dugogodišnja tradicija protesta na beogradskim ulicama. Martovski protesti, koji su tada bili znak nade u smirivanje situacije u bivšoj Jugoslaviji, ipak nisu mogli zaustaviti krvave sukobe i ratove koji su predstojali. Vremenom prenošena i u druge gradove Srbije, tradicija protesta konačno je završena 5. oktobra 2000. godine, kada su ispunjeni ciljevi postavljeni upravo 9. marta 1991. – promjenom vlasti u Srbiji i zbacivanjem Miloševića sa vlasti.

Autor: Ognjen Cvijanović

Odgovorni urednik: Jasmina Rose