Evropski književnici u Sarajevu

Zanimljiva je bila debata o kulturnim perspektivama Evrope, koja je za istim stolom okupila takve kulturne veličine kao što su: veliki španjolski pisac Jorge Semprun, Bernard Faivre d' Arcier, direktor Festivala u Avignonu, turski pisac Moris Farhi, Ugo Vlaisavljević, domaći pisac i predsjednik PEN centra Bosne i Hercegovine, Colum McCann, engleski pisac i Francuz Jean-Marie Laclavetine, autor petnaestak knjiga.

Evo nekih od tih značajnih pitanja na koja su pokušali pronaći odgovore: Može li, treba li kultura biti promatrana odvojeno od političke i ekonomske realnosti? Postoji li realan rizik da evropsku kulturu preplavi globalizovana masovna kultura koja ne nudi vrijednosti već snabdijeva tržište? I šta je to evropski kuturni identitet?

Što je to "evropski identitet"?

Profesor na sarajevskom Univerzitetu Ugo Vlaisavljević bio je jasan u svojim stavovima: „Čuo sam ovih dana izjavu poznatog filozofa Harta (Michael Hardt), koji je napisao knjigu o velikim imperijama. On tvrdi da je svijet danas strukturiran u jednoj velikoj imperiji, a to je ona američka. Hart takođe kaže da mi još uvijek iskušavamo neko doba koje je daleko od onoga što bismo u političkom smislu, željeli: demokratsko i otvoreno,“ rekao je Vlaisavljević i podsjetio da rekonstrukciju starih imperija vidimo upravo sada kada je na djelu najnovija svjetska ekonomska kriza.

„Mi smo svi toliko povezani, da je bilo normalno da ta kriza iz SAD-a stigne do nas u obliku 'domino efekta'. Na puno načina smo zahvaćeni globalizacijom mada to ne primjećujemo. Vrlo je teško definisati evropski kulturni identitet, zato što svaki nacionalizam hoće da bude transnacionalan, pa kad se Evropa upušta u nešto transnacionalno, onda više ide na ruku nacionalizmima, nego nekoj svojoj vlastitoj, izvornoj ideji,“ rekao je Ugo Vlaisavljević.

Semprun: važni su uslovi stvaranja

Jorge Semprun je podsjetio na pedesete godine prošlog vijeka kada je Jean Monnet, jedan od glavnih arhitekata Evropske unije, rekao da bi rekonstrukciju Evrope trebalo započeti od kulture.

„Ali, to se nije dogodilo,“ kaže Semprun, „obnova Evrope započela je 70-tih godina prošlog vijeka ekonomijom, a ja mislim da je u središte evropske avanture trebalo staviti kulturu.“ Semprun je takođe dodao da će sudbina kulturnog stvaralaštva biti ugrožena, ukoliko nema međunarodnog upravljanja industrijom kulture i jakih javnih politika koje su plod kolektivnih struktura. „Velike umjetničke vrijednosti ne zavise samo od pojedinaca, genija koji ih stvaraju, nego i od uslova njihovog stvaralaštva,“ rekao je Jorge Semprun.

Bio je to svojevrstan komentar na podatak da postoji snažno protivrječje između iskazane želje zemalja članica Evropske unije da promovišu jednu zajedničku kulturnu politiku i sredstava za jedan takav projekat koja su nedovoljna. Proračun namijenjen kulturi iznosi danas 0,03 posto od ukupnog evropskog proračuna, odnosno 7 centi godišnje po građaninu. Dakle, postoji sasvim realan rizik da evropsku kulturu preplavi globalizovana masovna kultura, koja ne nudi vrijednosti već snabdijeva tržište.

Evropa različitosti

Poznati engleski pisac Colum McCann je pokušao da odgovori na pitanje: da li pisci kreiraju savjest Evrope? „Mislim svakako da ne,“ rekao je McCann. „To bi bilo zaista teško. Pisac samo mora biti oponent onoga što je postalo 'elevator music' Evrope.“ On je naglasio da Evropa u svom djelovanju mora poštovati umjetničke i kulturne različitosti, ali takođe, smatra McCann, bilo bi dobro da se Evropa približi kulturnom sistemu svake od država članica. Colum McCann je otkrio da rado čita djela sarajevskog pisca Aleksandra Hemona, koji je, kako je rekao, za njega „oživio Sarajevo“.

Ovogodišnji, deveti Evropski književni susreti, završeni su prevodilačkom radionicom, pod nazivom „Deset muzičkih trenutaka francuske poezije.“