Kraj vojne obaveze

Njemačka je, pored Turske, posljednja velika članica NATO Saveza u kojoj je obavezno služenje vojnog roka. Osim ove dvije zemlje obaveza služenja vojnog roka na snazi je još u Grčkoj, na Cipru, u Austriji, Norveškoj, Finskoj i Estonijio. Među zemljama koje nisu članice NATO-a i EU obavezno služenje vojnog roka postoji u Rusiji, Ukrajini, Bjelorusiji, Moldaviji, Srbiji i Švicarskoj.

Obavezno služenje vojnog roka najduže traje na Cipru - 26 mjeseci. Najkraći vojni rok je u Danskoj gdje traje samo četiri mjeseca. U Danskoj se obaveza služenja vojnog roka primjenjuje samo onda ako se za službu ne prijavi dovoljan broj dobrovoljaca. Nakon okončanja Hladnog rata mnoge europske zemlje su ukinule obavezno služenje vojnog roka, primjerice Francuska je to učinila 2001. godine.

Opće iskustvo je da je postojanje profesionalne armije skuplje, nego funkcioniranje armije na temelju obaveznog vojnog roka. U brojnim zemljama je teško pronaći dovoljan broj vojnika koji se dobrovoljno odlučuju za profesionalno služenje vojske. Stoga je broj vojnika u profesionalnim armijama smanjen.

Obavezno služenje tokom Hladnog rata

Profesionalni vojnici su po pravilu bolje obrazovani, bolje specijalizirani za pojedine oblasti i efikasniji nego vojnici koji su obuhvaćeni obaveznim služenjem vojnog roka.

Obavezno služenje vojnog roka još nije ukinuto ali se trenutno ne primjenjuje u Italiji, Nizozemskoj te u najvećoj članici NATO Saveza, SAD-u. Zbog toga što je u ratu u Vijetnamu veliki broj vojnika, koji su imali obavezu služenja vojnog roka, izgubio život, od 1973. godine u američkoj vojsci služe samo dobrovoljci. Tokom Hladnog rata u skoro svim europskim zemljama bilo je na snazi obavezno služenje vojnog roka.

Moderna forma obaveznog služenja vojnog roka ustanovljena je nakon Francuske revolucije. Frnacuska Skupština oformila je 1793. godine vojsku koja je imala 300 000 vojnika. No, određene forme prisilne regrutacije postojale su još u vrijeme Srednjeg vijeka. U to doba zapovjednici ili oficiri bili su najčešće profesionalni vojnici ili vitezovi, dok su pješadijske trupe bile popunjavane zahvaljujući obaveznom služenju vojnog roka. Ratove je vodila plaćenička vojska kojoj je određeni vlastodržac plaćao da se bori za njega.

Francuska revolucija kao početak

U skoro svim državama, u kojima je još uvijek na snazi obaveza služenja vojnog roka, moguće je odbiti vojni službu i zamijeniti je civilnim služenjem. Kada je riječ o članicama NATO-a iznimka u tom smislu postoji samo u Turskoj. U ovoj zemlji je naime odbijanje služenja vojnog roka isključeno, a vojni rok traje do 15 mjeseci.

Autor: B. Riegert/zi

Odg. urednik: Z. Arbutina