„Na neoliberalnoj stranputici“
24. septembar 2018
Alternativa za Njemačku (AfD) je po prvi put druga najjača stranka zemlje prema mjerenju Dojčlandtrenda za javni servis ARD. Za AfD bi glasalo 17 odsto građana, što ostavlja Socijaldemokratsku partiju Njemačke na tek trećem mjestu. Velika tradicionalna partija je u najdubljoj krizi u svojih 150 godina postojanja, ne računajući ratna vremena.
SPD je po treći put mlađi partner pod kancelarkom Angelom Merkel (CDU) i, uprkos promjeni na rukovodećoj poziciji, nije uspio da se stabilizuje. Kuda ide stranka koju su nekada, zbog borbe za radnička prava, nazivali crvenim džinom? Ili su vremena velikog kancelara Vilija Branta odavno prošla za SPD?
Sunovrat se može zaustaviti samo ako se SPD „ponovo orijentiše na masu radnog naroda, a ne na posebne ili marginalne društvene grupe", kaže za DW istoričar Peter Brant (69), najstariji sin legendarnog socijaldemokratskog kancelara.
AfD uskače u vakuum
Obnova koja je svojevremeno uspjela Viliju Brantu do danas je nezapamćena u Njemačkoj. Pred izbore 1972. su ankete pokazivale beznadežni zaostatak za CDU od deset odsto, ali je prostom porukom „Glasajte za Vilija" SPD ipak stigao do istorijskih 45,8 odsto glasova. Kako kaže Peter Brant, tada je uspjela „politička špaga da se oko jednog političkog programa integrišu različite grupe" što se do danas više nije ponovilo.
Danas, skoro pola vijeka kasnije, SPD ima konkurenciju lijevo od centra koju tada nije imao u vidu Zelenih i Ljevice. No Brant kaže da nijedna od te tri stranke „nije uspjela da se ukotvi među onima kojima se obraća, među radnim narodom". Istoričar kaže da je upravo povlačenje SPD u socijalnim pitanjima – „iz srži lijeve politike" – ostavilo vakuum u koji je uskočila desničarska AfD.
„Desničarski populisti su uspjeli da se ukopaju u klasičnu klijentelu lijevih partija, dakle socijaldemokratije, i da tamo bilježe uspjehe", dodaje Brant. Nekada veliki SPD on vidi na „neoliberalnoj stranputici".
Kao ključni grobar socijaldemokratije u Njemačkoj često se navodi upravo bivši kancelar iz redova SPD Gerhard Šreder, čiju je eru na spoljnom planu obilježila intervencija u Jugoslaviji, a na unutrašnjem pokretanje takozvane Agende 2010. Taj plan je podrazumijevao rezanje socijalnih davanja i liberalizaciju tržišta rada. Drugi će reći da je to donijelo Nemačkoj godine rasta, ali je očito da se mnogi osjećaju gubitnicima.
Peter Brant se zato i sam angažovao i to u novom ljevičarskom pokretu „Ustajte" koji vodi političarka stranke Lijevih Sara Vagenkneht. Njenu ideju da poveže lijevi dio društva, uključujući posebno simpatizere Ljevice, Zelenih i SPD, odmah je odbila većina funkcionera iz ovih partija.
„Potrebni su podsticaji spolja", kaže o tome Brant. „Ne radi se o tome da se unište partije, već da se pokrenu, mobilišu, da se na njih utiče."
nr/op (dw)