Nobelova nagrada Olgi Tokarčuk i Peteru Handkeu

Olga Tokarčuk

Ogla Tokarčuk (57) spada u najpoznatije poljske spisateljice svoje generacije, poznata po svojoj kritici ksenofobije. Pri tome ne štedi ni svoje sunarodnike. Svoj poslednji roman „Knjige Jakobove" objavila je 2014. godine i u njemu se govori o multikulturnoj istoriji Poljske. Ona Poljsku rado predstavlja kao otvorenu i tolerantnu zemlju, ali podsjeća i na to „da smo učinili užasne stvari“, misleći prije svega na antisemitizam i desničarski motivisanu mržnju prema strancima.

Tokarčukova već 30 godina objavljuje romane, priče i poeziju i motivi su joj često između mita i realnosti. Njena djela su poznata i u inostranstvu, posebno romani „Pra i druga vremena“ (1996) i „Pjesma šišmiša“ (2011). Već je dobila više književnih nagrada u Poljskoj i Njemačkoj. Zbog svojih kritičkih stavova je bila i na meti verbalnih napada. Poslije jednog televizijskog intervjua u kojem je rekla da mnogi Poljaci gaje uljepšanu sliku svoje zemlje, dobijala je i prijetnje smrću jer je rekla da su i pogromi i diskriminacija dio poljske istorije.

Nobelov komitet između ostalog navodi da Tokarčukova „nikada ne vidi realnost kao nešto stabilno i vječito“ te da „konstruiše svoje romane u zategnutom odnosu između kulturnih opozita: prirode i kulture, razuma i ludila, muškog i ženskog, domaćeg i stranog“. Kada je riječ o romanu „Knjige Jakubove“ Nobelov komitet naglašava akribičnost sa kojom je pristupila povijesti o Jakobu Franku, vođi sekte iz 18. vijeka, kabalisti koji je imao ideju ujedinjenja Jevreja, hrišćana i muslimana. Ona je dala upečatljiv portret čovjeka koji je imao mnogo lica i bio vjernik, mističar, manipulator. „No, ovo djelo nije samo portret jednog čovjeka, već nam daje veoma bogatu panoramu jednog gotov zaboravljenog poglavlja evropske istorije“.

Peter Handke

Peter Handke (76) već decenijama polarizuje svojim bogatim književnim opusom. Debitovao je 1966. romanom „Stršljeni“ i iste godine postao poznat kada je u jednom posprdnom govoru optužio čuvenu književnu grupu 47 za „opisnu impotenciju“. Time je odmah postao pisac koji ima vatrene pristalice i vatrene protivnike – najmanje je onih koji su prema njemu ravnodušni. Imidž stvoren 1966. učvrstio je praizvedbom svoje drame „Psovanje publike" u Frankfurtu. Glumci su sa bine „častili" publiku izrazima kao što su „buljavci", „slinolisci" ili „ništaci".

Sa više od 20 pozorišnih komada, Handke je pisao pozorišnu istoriju, saopštio je austrijski žiri koji mu je 2018. dodijelio Nestrojevu nagradu za životno djelo. Jedno od njegovih najpoznatijih djela je „Golmanov strah od penala“ (1970) koje je na njemačkom govornom području bilo dio obavezne srednjoškolske lektire. 

Rođen u Koruškoj – majka mu je bila koruška Slovenka (Marija Handke, rođ. Sivec) završio školu u Celovcu, a studirao u Gracu. Kasnije je živio i u Diseldorfu i Parizu. Objavio je više od stotinu djela (drame, romani, poezija, razgovori, prepiske), bio režiser ili scenarista osam filmova, radio i kao prevodilac i dobio veliki broj austrijskih i međunarodnih književnih nagrada. Postoji isto tako i ogroman broj naučnih djela posvećen njegovom radu.

Najveće kontroverze Handke je izazvao za vrijeme ratova u bivšoj Jugoslaviji. On je kritikovao NATO i branio lik i djelo tadašnjeg predsjednika SR Jugoslavije Slobodana Miloševića. Posjetio je Miloševića u zatvoru u Sheveningenu a govorio je i na njegovoj sahrani. Zbog toga je žestoko kritikovan u inostranstvu – a u Srbiji višestruko nagrađivan. Postao je i počasni građanin Beograda.