“Politička kultura” Balkana?!
2. juni 2010
Skepsa i distanca ljudi prema državi, te nepovjerenje u državne institucije, u zemljama Balkana je prisutno u cijeloj novijoj istoriji. Ukorijenjeno je tokom osmanlijske vladavine, utemeljeno za vrijeme autoritativnih sistema u međuratnom periodu i komunizmu, a nije otklonjeno ni tokom tranzicije posljednjih godina, tvrdi balkanolog i profesor sa njemačkog univerziteta u Lajpcigu Volfganag Hepken (Wolfgang Höpken). Zemlje jugoistočne Evrope su nakon pada komunizma prihvatile zapadne norme i sprovele niz reformi, ali te reforme u praksi nisu dale očekivane rezultate. Brojne reforme su rezultirale slomom dosadašnjih nacionalnih običaja i tradicije, što je iznova poljuljalo povjerenje građana u državne institucije, objašnjava profesor Hepken.
”Najbanalniji primjer je Bugarska. Oduševljenje Bugara za prijem u članstvo Evropske unije je brzo splasnulo, čim su Bugari morali da uvedu porez na rakiju koju su sami pravili. Institucionalne promjene i mentalitet ljudi je u rasponu, ali ni to nije tipično balkanski. Istorija pokazuje da se mentaliteti svugdje u svijetu sporije mijenjaju od institucija.”
Povezivanje elita
Ni brojne nevladine organizacije koje su u jugoistočnoj Evropi otvarane nakon pada komunističko-socijalističkog režima nisu ostvarile željeni efekat. Ovaj američki demokratski model koji je trebalo da izliječi dosadašnje rane, prilagodio se vladajućim prilikama u zemljama Balkana, pa ih građani danas posmatraju kao mjesta na kojima se povezuju određene elite, kao mašine za brzo bogaćenje, a često i mjesto za prodaju određenih usluga, ocjenjuje profesor Hepken.”Političke, institucionalne i socijalne promjene su dugoročan proces. Zapad treba imati strpljenja i ne bi trebao upućivati kritike da demokratije u zemljama Balkana izgledaju drugačije u odnosu na one koje kod njih vladaju. Država i njene institucije moraju vratiti povjerenje građana i to je proces koji se ne može ograničiti na 10 ili 15 godina.”
I Nijemci postaju sve manje zainteresovani za politiku
Politička apatija i bijeg iz organizovanih društvenih institucija, kao što su sindikati, nije samo tipičan za zemlje Balkana. Ovaj trend posljednjih godina sve je prisutniji i u srednjoevropskim zemljama, kao što je i sama Njemačka. Trend je generalno isti, ali se razlikuju uzroci za sve slabiji lični politički i društveni angažman ljudi, komentariše profesor Hepken.
”Ljudi na Balkanu su mnogo više suočeni sa neposrednim, egzistencijalnim problemima u odnosu na stanovnike Zapadne Evrope. Borba za svakodnevno preživljavanje im ne ostavlja mnogo vremena i prostora za politički angažman. A kada pogledate procenat izlaska naših građana na izbore, mislim da Balkan i ne zaostaje mnogo za nama”, zaključuje profesor Hepken.
Autor: Selma Filipović, Berlin
Odg. urednik: Jasmina Rose