Pregovori između Srbije i EU bi mogli trajati decenijama

Otvaranjem pregovora o članstvu u januara 2014. godine Srbija i EU ulaze u novu fazu odnosa. Za Beograd, u pitanju je istorijski korak na putu ostvarivanja strateškog državnog cilja, članstva u EU. U Briselu upozoravaju da se radi o početku dugog i zahtjevnog procesa pristupnih pregovora koji podrazumijeva ispunjavanje kriterijuma i prilagođavanje evropskim standardima:„Održavanjem prve Međuvladine konferencije (Srbija-EU) tek počinje prava interakcija i posao između zemalja članica i Srbije, uz pomoć Evropske komisije“, ocjenjuje za DW komesar za proširenje EU, Štefan Füle.

Srbija je u intenzivniji odnos sa EU ušla 2000- te godine poslije demokratskih promjena u zemlji i pada režima Slobodana Miloševića. Kao zvaničan početak procesa evrointegracija vidi se 2005. godina i otvaranje pregovora o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju. Status zemlje kandidata za članstvo u EU Srbija je dobila sedam godina kasnije. U situaciji kada proces pristupanja EU pored tehničkog ispunjavanja standarda postaje sve više i politički proces, proces koji raste sa EU i uči iz prethodnih proširenja, niko sa sigurnošću ne može da predvidi dinamiku evrointegracija jedne zemlje. Procjena je da bi do zatvaranja svih 35 poglavlja pregovora o članstvu Srbije u EU, moglo da protekne više od pola decenije. Zatim tek slijedi potpisivanje pristupnog ugovora, pa tek onda članstvo.

Kosovsko pitanje na evropskom putu Srbije

I u Briselu i u zemljama aspirantima na članstvo u EU svjesni su činjenice da je danas i duže i teže nego ikada ranije ući u trenuto 28-članu familiju evropskih zemalja. Pored osnovnih kriterijuma iz Kopehagena, koji su isti za sve (odnose se na slobode, vladavinu prva, ekonomsku konkurentnost i usvajanje i primjenu evropskog zakonodavstva) postoje i specifični faktori koji određuju evropski put jedne zemlje. U slučaju Srbije u pitanju je istorijsko naslijeđe iz ratnih 90-ih godina prošlog vijeka. EU jasno je stavila do znanja da ne želi da „uvozi nestabilnost“. Tako je insistiranje EU na punoj saradnji sa Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju i normalizaciji odnosa sa Kosovom u velikoj mjeri uticalo na evrointegracije Srbije i obratno. Srbija je u posljednje dvije godine ispunila i svoje međunarodne obaveze prema sudu u Hagu i potpisala prvi Sporazum o normalizaciji odnosa sa Kosovom :

„Srbija je „težak“ kandidat. I to ne samo zbog svoje prošlosti i neriješenog konflikta sa Kosovom, već i zbog komplikovane ekonomske situacije, a postoje i nedostaci u oblasti vladavine prava i jačanju političkih institucija“, objašnjava za DW Dušan Reljić koji se nalazi na čelu briselske kancelarije njemačkog Instituta za međunarodne odnose i bezbjednost.

Pitanje dalje normalizacije odnosa sa Kosovom teći će kao proces paralelan pregovorima o članstvu, poručuje Brisel Beogradu. Prije ulaska u EU, Srbija će, prema posljednjoj odluci zemalja članica, morati da sa Kosovom potpiše „pravno obavezujući dokument o sveobuhvatnoj normalizaciji odnosa“. U Briselu objašnjavaju da u pitanju nije priznavanje nezavisnosti Kosova već nastavak uspješno započetog procesa saradnje Beograda i Prištine.

Evropski konsenzus u Srbiji

U godinama kada je EU pokušavala da prevashodno riješi unutrašnje goruće probleme nastale kao posljedica ekonomske krize, politika proširenja Unije izgubila je na zamahu, a sve češće se može čuti sintagma “zamor od proširenja“. Zemlje članice EU, okrenute jačanju integracije iznutra, nepovjerljive su prema spremnosti zemalja kandidata da ispunjavaju sve zahtjeve članstva. Sa druge strane, aspiranti na članstvo smatraju da EU postaje isuviše „izbirljiva i zahtjevna“. Uprkos tome, u Srbiji danas postoji nikada širi politički konsenzus o što bržem pristupanju zemlje EU. Nekadašnja opozicija proevropskim snagama (koje su započele proces evrointegracija Srbije), danas je na čelu države i po ocjeni Brisela „predano i uspješno“ vodi zemlju evropskim putem. Istovremeno, procenat građana Srbije, koji se zalažu za ulazak svoje zemlje u EU, varira od 80 (početkom 2000-te) do 41 posto, što je bio istorijski minimum krajem prošle godine. (Na takav pad povjerenja u EU uticali su kako početak primjene dogovora sa Kosovom i neke odluke Tribunala u Hagu.) Napredak zemlje na putu evrointegracija u godini za nama uticao je na porast evroentuzijazma među građanima:

„Bitno je da se naglasi da u Srbiji postoji natpolovična većina građana koja želi da vidi Srbiju kao članicu EU“, kaže za DW Ivan Knežević iz Evropskog pokreta u Srbiji.

Za građane Srbije i dalje najvidiljiviji efekat evrointegracija jeste vizna liberalizacija. Transformativna moć evrointegracija u ovom trenutku ogleda se i u kreiranju institucija i pravnih okvira koji omogućavaju građanima Srbije da uživaju prava koja im nisu bila dostupna ranije, (kao što je ombucman, agencija za borbu protiv korupcije, regulisanje slobode tržišta, zaštita ravnopravnosti, restitucija):

„Ono što nas čeka u nastavku procesa evrointegracija jeste implementacija tog harmonizovanog zakonodavstva EU i valjana implementacija svih standarda EU u Republici Srbiji kako bi građani imali konkretne i prave koristi“, kaže Knežević za DW.

EU kao cilj i način za napredovanje

Implementacija je upravo ono na čemu insistira i EU. I to prvenstveno u fundamentalnim oblastima kao što su vladavina prava, slobode, a od ove godine i ekonomija. Brisel podsjeća da je upravo zbog politike proširenja evropski kontinent postao kontinent prosperiteta, mira i stabilnosti. Komesar za proširenje EU, Štefan Füle insistira na kredibilitetu tog procesa, kako za EU tako i za Srbiju, i u razgovoru za DW zaključuje:

„Tu nema automatizma. Nema autopilota u procesu proširenja EU. Nije samo Evropska komisija ta koja mora da uvjeri zemlje članice, već i vlade zemalja članica moraju da uvjere svoje građane da će taj proces dovesti Srbiju do eventualnog datuma prijema kao zemlju potpuno spremnu za članstvo“.

Iz Beograda kažu da, iako bi željeli da što prije postanu punopravna članica EU, sam datum ulaska nije prevashodni cilj, već je to napredak zemlje i modernizacija društva do čega se stiže evropskim putem.

Autorica: Marina Maksimović

Odgovorna urednica: Zorica Ilić