Priključenje i prisajedinjenje
6. decembar 2018
Već i kratak pogled u Dudenov rječnik njemačkog jezika je dovoljan da se uvidi da pojam „priključenja" – Anschluss - ima više od 20 značenja. Na njemačkom govornom području se tom rječju, pod navodnicima, obično označava Hitlerov ulazak u Austriju 1938, ali se ona pojavljuje i u tekstovima o drugim istorijskim događajima. I to sa drugim značenjem.
Prvog decembra, Rumunija je proslavila 100-godišnjicu postojanja moderne rumunske države. Po završetku Prvog svjetskog rata, donijeta je odluka o priključenju Transilvanije Rumunskoj kraljevini, što je za njemačku novinsku agenciju DPA bio povod da objavi izvještaj koji je počinjao ovako:
„Sa više vojnih parada, Rumunija, je u subotu proslavila 100. godišnjicu priključenja nekadašnje mađarske provincije Transilvanije".
Kraljevina Rumunije je u Prvom svjetskom ratu na strani Antante bila jedna od pobjedničkih sila. San većinskog rumunskog stanovništva u tadašnjoj mađarskoj Transilvaniji, san o ujedinjenju sa Rumunijom, zaista se ostvario u vidu mirovnih ugovora. Nastala je nova Velika Rumunija u koju je bila uključena Transilvanija, dio Banata i veliki dijelovi nekadašnjeg austrougarskog carstva.
U izvještaju DPA povodom proslave stogodišnjice u Rumuniji, više puta se, u kontekstu tadašnjih istorijskih okolnosti, pominje riječ „priključenje". Nju je preuzelo i više medija na njemačkom, među kojima i javni servis ZDF. To je za rumunske zvaničnike bio dovoljan razlog da upute protestnu notu. U pismu rumunskog ambasadora u Berlinu šefu DPA se govori o teškoj grešci i traži se njeno ispravljanje.
I rumunsko Ministarstvo spoljnih poslova je uputilo zahtjev da se „tendenciozan" članak odmah ispravi. Predstavnici nacionalno-populističkih medija u Rumuniji su se upustili u maglovita poređenja, govorili o teškim diplomatskim nesuglasicama između Bukurešta i Berlina i zatražili od predsjednika države Klausa Johanisa koji je njemačkog porijekla da ne bude više „sluga" njemačke kancelarke Angele Merkel, već da je pozove na odgovornost.
Njemačka ambasada se na Fejsbuku distancirala od formulacije DPA. Ona pominje političko ujedinjenje više regija, među kojima je i Transilvanija, u rumunskoj kraljevini, i naglašava da javni izvještaji koji protivrječe duhu tog istorijskog akta ne odgovaraju stavu njemačke vlade. Zato je od agencije DPA i javnog servisa ZDF zatraženo da koriguju sporne dijelove teksta.
Tp je ZDF i učinio 4. decembra zamenivši riječ „priključenje" rečju „pristup". Taj pojam je u istorijskom i pravnom kontekstu 1918. godine - pogrešan. A i nezavisna DPA je korigovala tekst – njena nova riječ sada glasi: „pripadnost". Stogodišnja pripadnost Transilvanije Rumuniji? I to „poboljšanje" je svakako za kritiku.
Prema protohronizmu (rumunskom „istorijskom učenju" Čaušeskuovog doba prema kojem su mnoge kulturne tekovine Evrope proistekle iz rumunske umjetnosti – prim. prev.), pomenuta teritorija je već hiljadu godina bila dio različitih rumunskih upravnih formi na tom području. Otuda potiče i zvaničan stav o „ponovnom ujedinjenju" Transilvanije sa Rumunijom prije 100 godina.
Ovdje ne bi bilo naodmet prisjetiti se mudrosti „Starog Frica" (pruskog kralja iz 18. vijeka) koji bi rekao: spusti malo! Reakcije su bile prebrze i preoštre. Ali, istorija se uvijek čita i – srcem.
Rumunsko-mađarski odnos je – kao što i piše u izvještaju DPA – obilježen napetošću i strahovima. Tako je mađarska desnonacionalna vlada zabranila svojim diplomatama da učestvuju u slavljima povodom rumunskog nacionalnog praznika – 1. decembra. I glavni predstavnici mađarske manjine u Rumuniji su se priključili toj instrukciji.
S druge strane, mnogi Rumuni strahuju da mađarska manjina u Transilvaniji ne razmišlja ni o čemu drugom osim o otcjepljenju od Rumunije i priključenju Mađarskoj. Onaj ko pojam „priključenja" u istorijskom kontekstu ujedinjenja iz 1918. i u kontekstu današnjeg članstva Mađarske i Rumunije u EU prevodi kao „aneksiju", teško će se osloboditi primjedbe da je „tendenciozan". U Zakonu 2613/1918 objavljenom još prije 100 godina u rumunskom Službenom listu se ujedinjenje označava glagolom „alipire", dakle govori se o „prisajedinjenju", o „priključenju" Transilvanije Rumunskoj kraljevini. U vezi s tim se i u istorijskim spisima i novinskim izvještajima pojavljuje riječ „alipire".
Istorijska kultura koja ne vodi računa o osjećanjima pojedinca, grupe ili čitavog društva, uvijek je problematična. Sigurno je da bi izvještaj o kojem je riječ bio iznad svih primjedbi da je, umjesto pojma „priključenja", koji se pominje više puta, upotrijebljen pojam „političkog ujedinjenja".
Ali, brzopleto političko uticanje na slobodno i korektno izvještavanje iz straha od mogućeg neprijatnog ili zlonamjernog tumačenja mora se odbaciti. Za pretjerane reakcije političara na medijske izvještaje može da važi samo: „birali ste nepostojeći broj!".