Situacija na Zapadnom Balkanu je izmakla kontroli

Poslije dužeg vremena je sa najviše instance EU, iz Evropskog savjeta, put Balkana došla jasna politička poruka: Vaša budućnost je u EU. ”Za zemlje regiona poruka je jasna: EU ostaje vjerna obećanjima datim u Solunu i u potpunosti predana stabilnosti i propseritetu regiona”, poručio je sinoć predsjednik Evropskog savjeta Donald Tusk. Tusk je na samitu lidera EU u Briselu premijerima i predsjednicima zemalja članica Unije poručio da je situacija na Zapadnom Balkanu ”izmakla kontroli” i da je neophodno da EU zadržati svoj angažama i ispunjava svoje obaveze u regionu. ”Mi ne odstupamo već stupamo na Zapadni Balkan”, poruka je predsjednika Evropske komisije Žana Kloda Junkera, a ujedno i odgovor na pitanje da li je EU napustila Zapadni Balkan.

Nije tajna ni u Briselu niti u zemljama regiona da je EU zaokupljena gotovo neprekidnim promjenama i krizama, kako na globalnom tako i na unutrašnjem planu, izgubila iz svog fokusa region koji je, kako podsjećaju u Briselu, jedini sa perspektivom budućeg članstva u EU. Sve veće tenzije unutar samih država regiona, ali i među susjedima, izvještaj šefice EU diplomatije Federike Mogerini o ”lomljivosti” mira i stabilnosti u regionu, kao i insitiranje zemlja članica EU da se na najvišem evropskom nivou razmotri situacija na Zapadnom Balkanu, doveli su taj region, bar trenutno, u fokus evropske politike. Iako se slaže sa porukama svojih kolega iz Evropskog savjeta o neophodnosti držanja ”otvorenih vrata EU za Zapadni Balkan” premijer Slovenije Miro Cerar iznosi možda i suštinu problema. ”Slovenija se zalaže da evropska perspektiva region bude jasno izražena, ali ona mora da bude ispraćena jasnim idejama i akcijama”, zaključio je Cerar tokom prvog dana Evropskog savjeta na kome su lideri EU razmatrali situaciju na Zapadnom Balkanu.

Kako ”oživjeti” evropsku posvećenost Zapadnom Balkanu?

Poslije jučerašnje rasprave u Evropskom savjetu, zaključci o Zapadnom Balkanu sveli su se u par rečenica, već poznatih fraza kada je riječ o proširenju i evrointegacijama. Evropski savjet jednoglasno je podržao evropsku perspektivu Zapadnog Balkana i potvrdio svoje angažovanje na svim nivoima u cilju podrške stabilnosti regiona i produbljivanja ekonomskih i političkih veza. Istovremneo naglašena je i važnost reformskog puta, dobrosusjedskih odnosa i sveobuhvatne saradnje u okviru regionalnih inicijativa. I dok u diplomatskim krugovima u Briselu naglašavaju važnost ovakvog ”političkog signala sa najvišeg evropskog nivoa”, evropski analitičari smatraju da još jedno slovo na papiru, ma sa kako visoke pozicije dolazilo, ne znači mnogo bez konkretne akcije koja bi trebalo da uslijedi. ”Sama poruka da je EU privržena daljem proširenju, iako je bitna, nije dovoljna. EU ovu privrženost mora da ”oživi”, da je načini konkretnom i opipljivom”, kaže za DW Aleksandra Štiglmajer iz Evropske inicijative za stabilnost i dodaje: ”Za tako nešto nisu uvijek potrebna materijalna sredstva. Tu se može raditi o političkoj podršci u vidu većeg broja posjeta EU lidera regionu, ali i pozivma liderima Zapadnog Balkan da posjete evropske prijestonice. Takođe, prilikom obraćanja građanima u svojim zemljama, EU lideri bi trebalo da objasne važnost proširenja i dobrobit koju ono donosi EU. Javnost u EU se ne zalaže baš previše za proširenje, a poslednji Eurobarometar pokazuje da se preko polovine građana u 13 zemalja članica protivi daljem proširenju”, objašnjava Štiglmajer.

U Evropskoj inicijativi za stabilnost navode da postoji još čitav niz konketnih akcija koje EU, ali i zemlje članice Unije mogu da urade kako bi konkretizovale svoju novo-naglašenu privrženost evrointegracijama Zapadnog Balkana. Između ostalog pominje se promocija efikasnijeg kretanja radnika, bolje informisanje zemalja Zapadnog Balkana koji profili radnika se traže u zemljama EU kao i pristup država Zapadnog Balkana mehanizmima EU koji regulišu finansijsku stabilnost.

Ispit ozbiljnosti partnerstva EU i Zapadnog Balkana

I dok se u javnosti već razmatraju načini na koje EU može da realizuje svoja obećanja data sinoć Zapadnom Balkanu, evropski zvaničnici podsjećaju na činjenicu da su evrointegracije proces koji zahtijeva angažovanje dvije strane.

”Mi treba da prestanemo da se pravimo da nudimo evropsku perspektivu, a da zemlje regiona treba da prestanu da se prave da se ozbiljno anagažuju u reformama. Moramo da postanemo ozbiljni jedni prema drugima”, poručio je nedavno i ministar spoljnih poslova Slovačke, Miroslav Lajčak. Upravo se dio sinoćnih zaključaka koji govori o reformama, dobrosusjedskim odnosima i regionalnoj saradnji odnosi na obaveze koje EU očekuje da zemlje Zapadnog Balkana ispune kako bi pomogle u ostvarivanju zajedničkog cilja - jednom zauvijek garantovanom miru u zaokruženoj Uniji na evropskom kontinentu. U pitanju je posao koji se odnosi na region u cjelini, ali i zemlje Balkana, pojedinačno, imaju svoje posebne zadatke i odgovornosti. Premijer Hrvatske Andrej Plenković navodi da je sinoć najviše bilo riječi o dešavanjima u Makedoniji i BiH.

”BiH je naš prvi susjed, imamo preko 1000 km zajedničke granice, Hrvate kao konstitutivni narod. Fokus je naravno na privrednim i društvenim reformama, na ispunjavanju Upitnika, sprovođenju SSP-a. Svako da se mora voditi računa i o političkoj stabilnosti, odnosima između konstitutivnih naroda, izborima koji dolaze 2018. godine, izmjenama u okviru izbornog zakona i maksimalnoj ravnopravnosti sva tri naroda”, izjavio je premijer Hrvatske neposredno po završetku razgovora o Zapadnom Balkanu u okviru Evropskog savjeta.

Sa druge strane, diplomatski izvori kažu da su jasna i očekivanja EU od Makedonije, kao zemlje kandidata za članstvo u EU. Ako želi dalje da napreduje na evropskom putu u Makednji mora da se kroz institucije sistema na demokratski način riješi trenutna blokada u formiranju vlade u zemlji. U suprotnom, kažu u Briselu, slijede konskevence. U očekivanja EU ubraja se i nastavak normalizacije odnosa Srbije i Kosova, demarkacija granice između Kosova i Crne Gore, nastavak reformi u cijelom regionu. ”EU nema magični štapić kojim će riješiti sve problema na Zapadnom Balkanu”, konstatovao je juče tokom sastanka Evropskog savjeta neimenovani zvaničnik EU. Ono što EU i Zapadni Balkan imaju jeste još jedna nada da će novi impuls iz Brisela uroditi plodom i dobiti adekavatan nastavak u vidu evropske akcije i reakcije regiona.