Svi će ljudi braća biti....
10. novembar 2009
Stogodišnjica od rođenja Fridriha Šilera (10. novembra 1859.) proslavljena je širom Njemačke:
„Proslavljalo se i u manjim gradovima, svuda i spontano. To su organizovali učitelji, sveštenici i drugi obrazovani ljudi. To je bio najmasovniji festival u Njemačkoj u 19. vijeku.“
Zanos i u političkom smislu
Bio je to svojevrstan zanos i to i u političkom smislu, naglašava istoričar iz Kelna Oto Dan. Revolucija 1848. dogodila se samo deceniju prije toga. U Njemačkoj su još vladali knezovi, a ideja nacionalne, njemacke države nije zaboravljena. Pjesnik Fridrih Šiler, koji je rođen 100 godina ranije i umro 1805, bio je simbol otpora vladajućem apsolutizmu.
„Bio je to čovjek koji je uvijek bio spreman da se nosi sa izazovima svoga vremena i to sa velikim senzibilitetom za sopstveno društvo, politiku i estetska pitanja,” kaže Dan.
Legenda za života
Nešto kasnije novostvoreni njemački radnički pokret u Šileru je pronašao saveznika.
„U suštini se republikanski duh prvi put javlja u prvoj polovini 19. vijeka. Deveta simfonija sa Šilerovom ‚Odom radosti’ postala je popularna upravo kroz radnički pokret. Svirana je uvijek za Novu godinu.“
Fridrih Šiler postao je mit i legenda još za života. Šilerova predavanja na Univerzitetu Jena bila su uvijek puna. I ne samo u Njemačkoj – pjesnik je postao poznat i van granica njemackih kneževina. Narodna skupština Francuske proglašava ga počasnim građaninom te zemlje. Dansko plemstvo novčano ga pomaže.
„Šiler je pisao najznačajnije evropske nacionalne istorijske drame. ‚Don Karlos’ za Španiju, ‚Vilijem Tel’ za Švajcarsku, ‚Marija Stjuart’ za Engelsku. Umro je dok je radio ‚Dimitrija’ za Rusiju,“ podsjeća Dan.
Zloupotreba u propagandne svrhe
U 20. vijeku djelo Fridriha Šilera bilo je instrumentalizovano u nacionalističke svrhe. Nacisti su 1934. godine putem radio emisija mobilisali mlade u „Hitler-Jugend“.
Godine 1940. snimljen je i propagandni film pod imenom “Fridrih Šiler”, ali slobodarski duh pjesnika ipak se nije u potpunosti uklapao u nacional-socijalističku ideologiju, kaže istoričar iz Kelna:
„U suštini to nije imalo veze sa Šilerom. Hitler je npr. zabranio da se izvodi njegov ‘Don Karlos’. Moramo biti oprezni kada govorimo o nacističkoj upotrebi Šilera u propagandne svrhe.”
Kulturno-politička borba oko Šilera
Kada su poslije Drugog svjetskog rata stvorene dvije njemačke države nastala je svojevrsna kulturno-politička borba oko Šilera. Razumljivo – to je i na Istoku i na Zapadu bio važan dio nacionalnog pamćenja.
„Tomas Man je 1955. pozvan i u Istočnu i u Zapadnu Njemačku, najpre u Štutgart, a zatim i u Vajmar. On je održao isto predavanje o Šileru u oba grada.“
Drame Fridriha Šilera, u novom čitanju, i danas se izvode na mnogim evropskim pozornicama.
Autori: Cornelia Rabitz/Ivan Đerković
Odg. urednik: Zorica Ilić