Anne-Sophie Mutter

Tokom svoje 35-godišnje karijere Ana-Sofija Muter stalno je koristila svoju popularnost kako bi promovisala mlade violiniste, violiste, violončeliste i kontrabasiste. Istovremeno, nastupa sa svojim neobičnim repertoarom. U intervjuu Dojče veleu govori o njenom angažmanu u savremenoj muzici, Fondaciji Krug prijatelja i kako uspijeva sve to da uskladi.

Dojče vele: Od 1997. Vaša fondacija provomiše mlade talentovane gudače. Šta Vas je motivisalo da osnujete Krug prijatelja?

Ana-Sofija Muter: Fondacija Ana-Sofija Muter je drugi projekat ovog tipa, međutim prvi aktivan širom svijeta. Moja prva fondacija, Rudolf Eberle fondacija osnovana je prije 25 godina u Baden Virtembergu, u pokrajini u kojoj sam odrasla. Fondacija je dobila ime po tadašnjem ministru ekonomije koji je bio veliki pokrovitelj umjetnosti. A moja motivacija zapravo dolazi iz sopstvene prošlosti. Jer, još dok sam bila tinejdžerka imala sam problema da sebi obezbjedim instrument, a mnoge fondacije sam doživjela kao nefleksibilne i birokratske. I onda sam shvatila da bih ja to radila mnogo drugačija kada bih imala sopstvenu fondaciju.

Šta fondacija konkretno čini?

Ne postoji ništa što mi ne podržavamo, bez obzira da li se radi o kursu stranog jezika, ili vozačkoj dozvoli ili dirigovanju. Takođe izdajemo i cd-ove, a reklamni materijal šeljemo velikim marketinškim agencijama. Kupujemo instrumente i gudala i dajemo naloge za pisanje kompozicija. Sviramo zajedno, a ponekad i ja takođe podučavam. Jedan od vrlo važnih aspekata je i razvoj razumijevanja muzike kod mladih stipendanata. Uzmimo za primjer kontrabas. Kontrabas u tradiciji klasične muzike ima veoma važnu ulogu u orkestru kao instrument koji daje harmonijsku osnovu. Međutim, rijetka su djela pisana samo za kontrabas. Mi imamo nekoliko značajnih kontrabasista za koje su već djela pisali značajni kompozitori. Ali, reakcija velikih dirigenata nakon solo dionice jednog kontrabasiste je uvijek identična: Sjajno, ali što mi uopšte sviramo zajedno? Tokom moje karijere u Njujorškoj filharmoniji imali smo četiri premijere, od kojih su dvije od toga bile moje sa kontrabasistom Romanom Patkolom (Dijade), kao i duet sa Volfgangom Rimom (koncert Krištofa Pendereckog).

Tokom karijere premijerno ste izveli 18 djela. Kada ste otkrili strast prema savremenoj muzici?

Zahvaljujući Polu Zaheru, osamdesetih godina sam se počela interesovati za modernu muziku. Svirali smo Vitolda Lutoslavksog "Chain for Two". Kada mi je kompozitor poslao partituru, zgrabila sam je objeručke. Jer, sa tako poetskim, visoko sofisticiranim zvukom koji je povezan sa violinskim jezikom, nije bilo teško da se identifikujem. Njegova muzika mi je dala impuls. Svaki put kada bih ponovo na probi čula to djelo bilo je nešto kao ulazak u kvazi Terra Novu i bez zaslijepljenosti sjenkom tradicije. To je u meni probudilo strast za takvom vrstom muzike. A taj lični kontakt i nepristrastan razgovor s kompozitorom je naravno proces koji mora da se razvija. Ali, ja sam uspjela da pronađem jedan zdrav balans.

Da li je odnos sa živim kompozitorima intenzivniji?

Ohrabruje to kada znata, da ako imate nedoumice možete nekog da pozovete i da ga pitate. Štaviše, prisustvo kompozitora najkasnije na prvoj probi na kojoj može da interveniše je za umjetnika izuzetno, posebno kada radi na tako kompleksnom repertoaru. Repertoar nikada nije u potpunosti bez grešaka. I uvijek ostaje prostora za skromno pitanje: Jesam li na pravom putu? A to, s jedne strane dopušta mogućnost da u interpretaciji uvijek idete korak dalje i tražite određenu vrstu slobode. A s druge strane je pak bolno saznanje da to nikad nećete postići. Kod savremenih kompozicija to može da se ostvari na realnom nivou, odnosno da dobijete fidbek od kompozitora.

Šta Vas inspiriše u izučavanju novih komada?

Radoznalost naravno raste kod svakog novog projekta. Skoro stalno se uče neki novi jezici. A ako imate sreće naletjećete na sadržaje s kojima ćete moći da se i emotivno identifikujete. To se dešava i kod boje zvuka; može doduše da bude i ljepota muzičkog načina mišljenja koja je tako upakovana u samoj kompleksnosti djela, da čovjek poželi da shvati suštinu. To je slično arheologiji: počinje se s kopanjem, i kada se nađe prva kost ili krhotina, onda čovjek više uopšte ne može da se zaustavi.

Imate li svoj omiljeni komad, koji je pisan za Vas?

Sve ono što je novo, svježe... Iako moram da priznam da od četiri posljednja djela koja sam nedavno izvodila premijerno, najdraži mi je solo za violinu. Rimsova "Dijada" za violinu i kontrabas je izvrsno djelo, njegova "Igra svjetlom" je odlično urađena a takođe i poetična. "Time machine" Sebastijana Karirsa je jednostavno virtuozna. Ali, moj apsolutni favorit je Sofija Gubaidulinas - "In Tempus Praesens" - to je komad koji nikog ne ostavlja ravnodušnim.

Kako se nosite s tako mnogo posla?

Trudim se da po dvije nedjelje godišnje provedem na turneji preko okeana. U međuvremenu držim koncerte po Evropi. Pokušavam da gostovanja budu u relativno kratkim vremenskim intervalima, tako da mogu da provodim vrijeme kod kuće sa svojom djecom, potražim inspiraciju u nečem drugom i jednostavno malo odmorim. Tako da živim bez pritiska kalendara prepunog terminima i onda mogu da se posvetim izučavanju nečeg novog.

Šta je ono što najrađe radite u slobodno vrijeme?

Volim vizuelnu umjetnost i prirodu. Rado šetam, boravim na jezeru ili posjetim botaničku baštu. Ali, od svega najvažnije i najljepše je vrijeme koje provodim s djecom. Jedno ima 17, a drugo 19 godina. Oboje sviraju, ali neće nastaviti karijeru kao profesionalni muzičari.

Slušate li rado i drugu vrstu muzike, ne samo klasičnu?

Činim to, ali veoma rado provodim vrijeme i u tišini. No, postoje različite faze kada na primjer imam potrebu da slušam Majkla Džeksona i to onda zna da traje nedjeljama. To mi se takođe događa kada slušam džez. Klasična muzika ne igra posebnu ulogu u mom slobodnom vremenu, iako sa svojim sinom sviram klavirske koncerte. On je potpuno lud za tim repertoarom.

Autor: Rebeka Šmid/ Svetozar Savić

Odg. urednik: A. Slanjankić