Zašto se raspao SSSR?

Raspad Sovjetskog saveza prije 20 godina bio je fundamentalni događaj koji ostavio dubokog traga na tok istorije. No, bio je to istodobno događaj koji je bio dio ekstremno kompleksnih procesa u koje se i tada kao i danas, s obzirom na brojne zatvorene arhive, teško može prodrijeti.

Stoga je skoro nemoguće napraviti jednu izbalansiranu, objektivnu i za svakog čovjeka nespornu ocjenu tih događaja. Često se jednostavno može čuti da je riječ o „krivici Gorbačova“ ili „politici Amerikanaca“. Pri tome se pretpostavlja da je postojala mogućnost da se Sovjetska unija održi u jednoj drugoj formi. To je međutim besmisleno i nelogično jer je Sovjetska unija propala upravo zbog toga jer se dokazalo da ona u svojoj srži ne može biti reformirana i demokratizirana.

Sovjetska unija je nosila klicu raspada u sebi od prvog dana svog postanka. Naime, njeno osnivanje dogodilo se 1922. godine zahvaljujući jednom nedemokratskom i nasilnom činu. To je skoro ironija istorije da je upravo protucarski, komunistički pokret u građanskom ratu nakon Prvog svjetskog rata bio taj koji je narod Ruske imperije, željan slobode i nezavisnosti, prisilio na život u zemlji kojom se ponovo upravlja iz Moskve.

Mnogo dublji razlozi

Razlozi raspada su znatno dublji od navodno pogrešne politike Mihaela Gorbačova nakon 1985. godine. Kraj Sovjetskog saveza se može mnogo bolje razumjeti iz perspektive dekolonijalizacije, demokratizacije i oslobađanja okova totalitarno-komunističke ideologije.

Gledano iz tog ugla Rusi su okončanjem sovjetskog komunizma bili oslobođeni pogrešne i skučene ideologije. Žalosno je da većina Rusa ovo ne cijeni dovoljno, već s obzirom na aktuelne socijalne probleme sa nostalgijom gleda natrag. Vjerojatno će trebati još 20 godina, dakle nove generacije, prije nego ovo stajalište u Rusiji naiđe na masovno odobravanje. Pri tome ne bismo trebali zaboraviti sljedeće: I brojni Nijemci su tek 1985. godine shvatili da je poraz u Drugom svjetskom ratu bio oslobađanje Njemačke.

Autor: Ingo Mannteufel/Zorica Ilić

Odg. urednik: Mehmed Smajić