Zajednički udžbenik istorije za čitavu Evropu?

Heroji ili žrtve, to su crno-bijele slike, koje narodi imaju o sebi. „Iako svaki narod u podrumu krije leševe, radije se zaviri u tuđi podrum“, opisuje situaciju poljski istoričar Andržej Pačkovski. On je jedan od učesnika drugog Međunarodnog simpozijuma 120 evropskih muzeja, fondacija, udruženja i obrazovnih institucija koji je održan u Berlinu. „Istorija je dovela različite narode na ista mjesta, ali sjećanja – šta se tamo desilo – često nemaju mnogo toga zajedničkog“, kaže Pačkovski. Važno je, navodi, prihvatiti da postoje i drugačije interpretacije zajedničke istorije.

Zajednički udžbenik nije ništa bliže – takva knjiga bi prijetila da potpadne pod ono što istoričar Matijas Veber naziva „Kičem evropskog pomirenja“, odnosno da, u ime kompromisa, prećuti neke značajne činjenice koje se ne bi svidjele svima. Veber, inače direktor Saveznog instituta za kulturu i istoriju Nijemaca u istočnoj Evropi, dodaje da je razmjena mišljenja o evropskim vrijednostima neophodna, a za obrazovne institucije to podrazumijeva samo nezavisna istraživanja. Njegov kolega Volf Kajzer dodaje da se samo tako mogu rušiti „mitovi stvoreni iz političkih pobuda“.

Važnost međunarodne saradnje

Međutim, ne opire se samo politika rušenju nacionalnih mitova i suočavanju sa novijom prošlošću, smatra hrvatska aktivistkinja Vesna Teršelič iz REKOM-a. Ona kaže da ni društva bivše Jugoslavije nisu spremna da pogledaju otvoreno u devedesete godine. Zato je međunarodna pomoć neophodna muzejima, memorijalnim centrima kao i nevladinim organizacijama kojima kultura sjećanja spada u opis posla. „Neophodna je zajednička evropska platforma koja doprinosi saradnji inicijativa i institucija te produbljivanju postojećeg dijaloga“, dodaje Teršeličeva.

Koliko međunarodna saradnja može biti značajna dobro ilustruje primjer rumunske službe, zadužene za čuvanje tajnih akata iz perioda komunizma. Prije dvije godine se medijima proširila glasina da vlada u Bukureštu planira zatvaranje te službe. Hans Altendorf, koji se u Njemačkoj bavi sličnim poslom, dokumentima Štazija, napisao je pismo rumunskim kolegama nudeći pomoć ili javni protest u slučaju zatvaranja. Nekoliko nedjelja kasnije lično mu se javio premijer zemlje Viktor Ponta. „Lično je demantovao glasine“, priča Altendorf, „i napisao da će ubuduće podržavati službu koja se bavi tajnim dokumentima.“

Autori: Panajotis Kuparanis / Nemanja Rujević
Odg. urednica: Jasmina Rose