Ένα Ρέκβιεμ του έσωσε τη ζωή

Ήταν αργά το βράδυ όταν χτύπησε το τηλέφωνο του Έντγκαρ Κράσα, επιζόντος του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Τερεζίν. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής ήταν ο αμερικανός αρχιμουσικός Μέρι Ζίντλιν, ο οποίος είχε διαβάσει κάπου ότι οι έγκλειστοι στο στρατόπεδο «ανέβασαν», παρά τις αντίξοες συνθήκες, το πολύπλοκο Ρέκβιεμ του ιταλού συνθέτη Τζιουζέπε Βέρντι.

Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι οι φυλακισμένοι κατάφεραν να ανεβάσουν ένα τόσο δύσκολο έργο: χωρίς παρτιτούρες, υποσιτισμένοι και προπαντός απελπισμένοι. Σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνο σκέφθηκε να παρουσιάσει το «Ρέκβιεμ του Πείσματος», όπως το ονομάζεται, σε μια σειρά συναυλιών ανά την Ευρώπη τιμώντας εκείνη την ιστορική παρουσίαση 70 χρόνια νωρίτερα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Χθες το βράδυ ήταν η σειρά του Βερολίνου. Στη χορωδία ο 93χρονος πλέον Έντγκαρ Κράσα μαζί με ένα εγγονό του.

Από το Τερεζίν στο Άουσβιτς

Ο Έντγκαρ Κράσα, ο οποίος γεννήθηκε στη Γερμανία και ζει σήμερα στις ΗΠΑ, μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Τερεζίν, κοντά στην Πράγα, το 1941. Οι ναζί χρησιμοποιούσαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης για να δείξουν στη διεθνή κοινή γνώμη ότι οι εβραίοι περνούν… καλά. Στα χαρτιά το στρατόπεδο ήταν αυτόνομο. Οι έγκλειστοι είχαν την ευθύνη για τη διαμονή, τη σίτιση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Όπως όμως και σε άλλα στρατόπεδα οι σημαντικές αποφάσεις ήταν υπόθεση των SS.

Χαρακτηριστικό του Τερεζίν είναι ότι σε αυτό μεταφέρονταν πολλοί επιστήμονες και άνθρωποι του πολιτισμού. Μεταξύ τους και ο τσέχος αρχιμουσικός Ράφαελ Σλέχτερ, ο οποίος διεύθυνε το Ρέκβιεμ το 1941. Ο λόγος που το επέλεξε ήταν, όπως όλα δείχνουν, το μελοποιημένο κείμενο, στο οποίο αναφέρεται ότι «την ημέρα της κρίσης κανείς δεν θα μπορέσει να διαφύγει της δίκαιης τιμωρίας». Δεκαέξι φορές οι έγκλειστοι παρουσίασαν το Ρέκβιεμ με 150 άτομα χορωδία, τέσσερεις σολίστ και ένα πιάνο. Η τελευταία ήταν για μια αντιπροσωπία του Ερυθρού Σταυρού στις 23 Ιουνίου του 1944. Όπως λέει ο Έντγκαρ Κράσα, «κανείς δεν χειροκρότησε όταν τελείωσε το έργο, ούτε οι άνθρωποι του Ερυθρού Σταυρού, ούτε οι Γερμανοί». Είχαν πάρει, φαίνεται, το μήνυμα.

H μουσική τον κράτησε στη ζωή

Μερικούς μήνες αργότερα στις 16 Οκτωβρίου του 1944 τα SS διέταξαν τη μεταφορά της χορωδίας και του αρχιμουσικού στο Άουσβιτς. Σχεδόν όλοι θανατώθηκαν, είτε μόλις έφθασαν στο Άουσβιτς, είτε στην «πορεία θανάτου» μέχρι εκεί.

Ουδείς γνωρίζει πώς και πότε πέθανε ο αρχιμουσικός Ράφαελ Σλέχτερ. Ο Έντγκαρ Κράσα είναι πεπεισμένος ότι ο Σλέχτερ του έσωσε τη ζωή με τη βοήθεια της μουσικής. Για να τον τιμήσει έδωσε μάλιστα το όνομά του σε έναν από τους γιους του.

Sarah Judith Hofmann / Στέφανος Γεωργακόπουλος
Υπεύθυνη σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη