«Έξυπνοι» συνοριακοί ελέγχοι στην ΕΕ

Η ΕΕ θέλει να παρουσιάζεται ανοιχτή και ελκυστική στον υπόλοιπο κόσμο. Ως εκ τούτου, η πρόσβαση πολιτών από χώρες εκτός ΕΕ πρέπει να είναι κατά το δυνατόν απλή και άνετη, όπως δήλωσε η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Σεσίλια Μάλστρομ. Κατά την παρουσίαση του σχεδίου «έξυπνα σύνορα» (Smart Borders), η ευρωπαία επίτροπος στάθηκε ιδιαίτερα στα οφέλη που απορρέουν από αυτό για όσους ταξιδεύουν συχνά, για τις υπηρεσίες συνοριακών ελέγχων στα κράτη-μέλη της ΕΕ και για την ευρωπαϊκή οικονομία.

«Σύμφωνα με υπολογισμούς της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (EuroStat), το 2011 οι αλλοδαποί ταξιδιώτες απέφεραν στην ευρωπαϊκή οικονομία 271 δισ. ευρώ», υπογράμμισε η Σεσίλια Μάλστρομ, σημειώνοντας ότι, δεδομένης της τεχνολογικής προόδου που έχει συντελεστεί με τα smartphones και τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, δεν είναι πια επίκαιρο να σφραγίζονται τα διαβατήρια με το χέρι.

Σοβαρές επικρίσεις

Ο μηχανισμός «έξυπνα σύνορα» περιλαμβάνει δύο βασικά μέρη, τα οποία σχεδιάζεται να υιοθετηθούν τη χρονιά 2017/18 από όλες τις χώρες-μέλη της ΕΕ: Το πρόγραμμα καταχώρισης των ταξιδιωτών (Registered Travellers Programm, RTP) και το σύστημα εισόδου / εξόδου (Entry-Exit System, EES). Περίπου 2.000 σημεία συνοριακού ελέγχου, καθώς επίσης και όλα τα διεθνή αεροδρόμια και λιμάνια προβλέπεται να εφοδιαστούν με το νέο μηχανισμό. Τα έξοδα υπολογίζεται να ανέλθουν σε 1,1 δισ. ευρώ.

Μέσω του RTP θα καταχωρούνται και θα ελέγχονται οι μη ευρωπαίοι πολίτες κατά την είσοδο και έξοδό τους από την ΕΕ. Οι ταξιδιώτες θα παίρνουν με την καταβολή ενός τέλους ένα είδος τσιπ, το οποίο θα χρησιμοποιούν κατά το πέρασμά τους από τα σημεία αυτόματου συνοριακού ελέγχου. Το EES, από την άλλη, προβλέπεται να καταγράφει τα βιομετρικά στοιχεία όλων των μη Ευρωπαίων που εισέρχονται στην ΕΕ, καθώς και τη διάρκεια νόμιμης παραμονής που προβλέπει η βίζα τους. Αυτές οι πληροφορίες θα τίθενται στη διάθεση των υπόλοιπων χωρών-μελών της ΕΕ με στόχο να αποτραπεί η παραβίαση του προβλεπόμενου διαστήματος παραμονής πολιτών τρίτων χωρών στην ΕΕ. Τα στοιχεία προβλέπεται να αποθηκεύονται για έξι μήνες, ενώ για μη Ευρωπαίους που υπερβαίνουν την προβλεπόμενη διάρκεια παραμονής τους στην ΕΕ, θα μπορούν να διατηρούνται επ’ αόριστον.

Ειδικά το EES έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις. Η ευρωβουλευτής των γερμανών Πρασίνων Σκα Κέλερ επισημαίνει ότι η ΕΕ προφασίζεται πως ο μηχανισμός «έξυπνα σύνορα» στοχεύει στην προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων από την αθρόα είσοδο μεταναστών από αραβικές χώρες και άλλες περιοχές που διέρχονται κρίση. «Κατά βάση παρατηρούμε, όμως, την τάση να εξετάζεται η μετανάστευση σαν ζήτημα ασφαλείας και να προσδιορίζονται όλοι οι μετανάστες ως κίνδυνος για την ασφάλεια, γεγονός που συνιστά σφάλμα», σχολιάζει η Σκα Κέλερ τονίζοντας ότι είναι ανεπίτρεπτο να δημιουργηθεί κατά κάποιο τρόπο μέσω του EES μία γενικευμένη καχυποψία έναντι των μη Ευρωπαίων.

Τροχοπέδη ο «σφιχτός» προϋπολογισμός

Μία έρευνα της Σκα Κέλερ από κοινού με το πολιτικό ίδρυμα Heinrich Böll καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το σχέδιο της Κομισιόν για τους συνοριακούς ελέγχους δεν είναι πρακτικά εφαρμόσιμο και δεν πρόκειται να αποφέρει τα προσδοκώμενα οφέλη. Όπως επισημαίνεται σε αυτήν, παρόμοια με το σύστημα εισόδου-εξόδου που έχει εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, το ευρωπαϊκό EES δεν θα παρέχει πληροφορίες για τον ακριβή τόπο διαμονής των μη Ευρωπαίων εντός της ΕΕ. Επίσης, το σύστημα δεν θα μπορεί να αναγνωρίσει την αιτία διαμονής ενός ατόμου μετά το πέρας του προβλεπόμενου από τη βίζα διαστήματος. Αν, για παράδειγμα, έχει κάνει κάποιος αίτηση χορήγησης ασύλου ή παραμείνει στην ΕΕ εξαιτίας ασθένειας, θα θεωρηθεί αυτόματα παράνομος, υπογραμμίζει η έρευνα.

Δεδομένης, πάντως, της επιτακτικής ανάγκης για περικοπή των εξόδων σε όλους σχεδόν τους τομείς, κάτι που προβλέπει άλλωστε και ο νέος προϋπολογισμός της ΕΕ, το σχέδιο της Κοσισιόν δεν αναμένεται να γίνει δεκτό με θέρμη. Η Σεσίλια Μάλστρομ διατηρεί, ωστόσο, την αισιοδοξία της, καθώς -όπως λέει- έχει ήδη προβλεφθεί η διάθεση κάποιων χρημάτων για την υλοποίηση των «έξυπνων συνόρων». Εκτός αυτού, η ευρωπαία επίτροπος εκτιμά ότι το νέο σχέδιο θα βοηθήσει τις χώρες-μέλη να διαχειριστούν τον αυξανόμενο αριθμό των ταξιδιωτών τα επόμενα χρόνια χωρίς να προσλάβουν επιπλέον προσωπικό, ενώ υπογραμμίζει και τα πρόσθετα έσοδα που θα αποκομίσουν οι χώρες-μέλη από τους μη ευρωπαίους επισκέπτες.

Επόμενο βήμα για την έγκριση του σχεδίου της Κομισιόν είναι η συζήτησή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο.

Martin Koch / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Στ. Ασημένιος