Ήρθαν για να μείνουν: Αλβανοί μετανάστες στη Γερμανία

Ο συνοριακός φρουρός Ισμαήλ εγκατέλειψε την Αλβανία στα τέλη της δεκαετίας του 50 και κατέφυγε στην Ελλάδα. Ύστερα από μερικούς μήνες σε ένα ελληνικό στρατόπεδο, οι περισσότεροι συμπατριώτες του, που είχαν διαφύγει μαζί του, πήγαν στις ΗΠΑ, ιδανικό προορισμό της αλβανικής μετανάστευσης ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Ισμαήλ ωστόσο προτίμησε τη Γερμανία, όπου και γνώρισε τη μετέπειτα Γερμανίδα γυναίκα του.

Για δεκαετίες ολόκληρες μετά τη φυγή του ο Ισμαήλ δεν είχε την παραμικρή επαφή με την οικογένεια και τους συγγενείς του στην Αλβανία, επειδή ως φυγάδας θεωρούνταν εχθρός της πατρίδας. «Η μετανάστευση στο εξωτερικό ήταν σχεδόν εντελώς απαγορευμένη. Αν παρ’ όλα αυτά κάποιος κατάφερνε να διαφύγει, οι οικογένειά του υφίστατο σκληρές συνέπειες», λέει ο Ντάνιελ Γκολέρ, ειδικός σε ζητήματα μετανάστευσης και μετακομμουνιστικών κοινωνιών στο Πανεπιστήμιο της Βαμβέργης. Στην κομμουνιστική Αλβανία υπήρχαν αυστηρότατοι περιορισμοί και προϋποθέσεις για τα ταξίδια στο εξωτερικό. Εγκρίνονταν σε σπάνιες περιπτώσεις και μόνο με ειδική άδεια, για παράδειγμα για διπλωμάτες ή επίλεκτους φοιτητές.

Σύμβολα της μετανάστευσης

Τα πρώτα χρόνια μετά την άνοδο των κομμουνιστών στην εξουσία το 1944 μερικές χιλιάδες αντικαθεστωτικοί κατάφεραν να εγκαταλείψουν την Αλβανία. Το 1948 όμως τα σύνορα έκλεισαν. Κατά τη δικτατορία του Εμβέρ Χότζα η Αλβανία απομονώθηκε τόσο από τη Δύση όσο και από το τότε ανατολικό μπλοκ.

Μόλις τον Ιούνιο του 1990 η Αλβανία εμφανίστηκε πάλι στο προσκήνιο της διεθνούς μετανάστευσης. Θεαματικές εικόνες έκαναν το γύρο του κόσμου το 1990 και 1991. Μια ομάδα Αλβανών γκρεμίζει με ένα φορτηγό τον περίβολο της γερμανικής πρεσβείας στα Τίρανα και ζητά πολιτικό άσυλο. Άλλοι πάνω σε σαπιοκάραβα προσπαθούν να φτάσουν στην Ιταλία αναζητώντας καλύτερη μοίρα. ΟΙ εικόνες αυτές θα γίνουν σύμβολα των μεταναστευτικών κυμάτων προς τη Δυτική Ευρώπη τη δεκαετία του 90.

Από το 1990 μέχρι το 2004 ένα περίπου εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν την Αλβανία, δηλαδή το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού και ένα τρίτο των εργαζομένων. Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες πρώην κομμουνιστικές χώρες από την Αλβανία έφυγε σε ξένες χώρες το υψηλότερο ποσοστό επί του πληθυσμού.

Όλο και περισσότεροι Αλβανοί φοιτητές στη Γερμανία

Σύμφωνα με έρευνα της αλβανικής Στατιστικής Υπηρεσίας INSTAT στην πενταετία 1990-1995 η Γερμανία ήταν μετά την Ιταλία ο πιο αγαπημένος προορισμός των Αλβανών μεταναστών. Η γερμανική Στατιστική Υπηρεσία από την πλευρά της κατέγραψε το 1990 3.298 Αλβανούς μετανάστες, μεταξύ του 1992 και του 2010 10 έως 12 χιλιάδες ετησίως. Το 2011 ήταν σχεδόν 10.300. Σήμερα στη Γερμανία έρχονται όλο και περισσότεροι Αλβανοί για να σπουδάσουν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της EUROSTAT η Αλβανία είναι με ένα περίπου εκατομμύριο ανθρώπους η υπ’ αριθμόν 3 χώρα προέλευσης μεταναστών που καταλήγουν στην ΕΕ. Λόγω της γεωγραφικής θέσης οι περισσότεροι απ’ αυτούς ζουν στην Ελλάδα (περίπου 500.000) και στην Ιταλία (περίπου 200.000).

Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους αυτούς εγκαταστάθηκαν σε χώρες του εξωτερικού για οικονομικούς λόγους, εξηγεί ο Ντιμίτερ Ντόκα από το Πανεπιστήμιο των Τιράνων. Σε ορισμένες περιπτώσεις έπαιξαν κάποιο ρόλο και πολιτικοί λόγοι. Σε αυτά τα συμπεράσματα κατέληξαν έρευνες που έγιναν στη δυτική Ευρώπη, αλλά και στην ίδια την Αλβανία.

Οι Αλβανοί δεν παίρνουν πολιτικό άσυλο στη Γερμανία

Επειδή για τους Αλβανούς είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουν άδεια εργασίας και παραμονής στη Γερμανία, περίπου το 70% της αλβανικής μετανάστευσης εκτυλίσσεται παράνομα. Γι αυτό και επί πολλά χρόνια η λέξη «πολιτικό άσυλο» είχε πάρει μυθικές διαστάσεις, καθώς υποσχόταν έστω και μια προσωρινή παραμονή στη Γερμανία ή σε άλλη χώρα-μέλος της ΕΕ.

Από το 1991 ωστόσο οι Αλβανοί δεν δικαιούνται πολιτικού ασύλου στη Γερμανία. Γι αυτό και κάθε χρόνο περίπου 1.500 Αλβανοί επιστρέφουν αναγκαστικά στην πατρίδα τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για τους Μετανάστες και τους Πρόσφυγες για το 2007, οι Αλβανοί είναι οι πολίτες ξένης χώρας που απελαύνονται τακτικότερα από τη Γερμανία.

Απ’ αυτούς που τους επιτρέπεται να μείνουν πολλοί έχουν λάβει ήδη τη γερμανική υπηκοότητα. Πρόκειται για το βασικό χαρακτηριστικό της αλβανικής μετανάστευσης: οι περισσότεροι Αλβανοί εγκαταλείπουν τη χώρα τους με την πρόθεση να εγκατασταθούν μόνιμα στο εξωτερικό, ακριβώς όπως κάποτε ο πρώην συνοριακός φρουρός Ισμαήλ.

30 χρόνια αφότου έφθασε στη Γερμανία τα παιδιά του, η Ντρίτα και ο Χασάν, έκαναν πραγματικότητα ένα όνειρό του. Παρακολούθησαν μαθήματα αλβανικής στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Με τη βοήθεια ενός Αλβανού καθηγητή πλησίασαν τη γλώσσα και την κουλτούρα που ο πατέρας τους είχε πάρει μαζί στη φυγή του.