Αεροτοξικό σύνδρομο εν ώρα πτήσης;

Οι ενοχλητικές οσμές κατά τη διάρκεια αεροπορικών πτήσεων είναι συνηθισμένες. Δεν είναι όμως πάντα «αθώες». Σύμφωνα με ειδικούς δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι οσμές αυτές, γνωστές ως «fume events», προέρχονται από τα συστήματα συμπίεσης και εξαερισμού των αεροσκαφών. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τοξικές ουσίες, οι οποίες εισέρχονται στο ανθρώπινο νευρικό σύστημα προκαλώντας βλάβες. Στη Γερμανία το 2012 η περίπτωση της πτήσης των German Wings, θυγατρικής εταιρείας της Lufthansa είναι ενδεικτική. Το αεροσκάφος έφτασε ένα βήμα πριν το δυστύχημα, όταν τα μέλη του πληρώματος στο πιλοτήριο παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης και ζάλης. Οι ίδιοι είχαν εισπνεύσει τοξικές αναθυμιάσεις και με μεγάλη δυσκολία, χάρη στο θάρρος που επέδειξαν, κατάφεραν να προσγειώσουν με ασφάλεια το αεροπλάνο στο αεροδρόμιο Βόννης-Κολωνίας. Η περίπτωσή τους δεν είναι μοναδική.

Tα «fume events» στο μικροσκόπιο

Σύμφωνα με έρευνα της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Αεροπορικών Δυστυχημάτων (ΒFU) κατά την περίοδο 2006-2013 αναφέρθηκαν 663 περιστατικά επικίνδυνων αναθυμιάσεων σε επιβατικά αεροσκάφη που προκάλεσαν προβλήματα υγείας. Σε δέκα μάλιστα περιπτώσεις αναφέρθηκαν «δυσμενείς επιπτώσεις που οδήγησαν σε μακροχρόνια προβλήματα».

Mια άλλη σχετική δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην εφημερίδα Welt am Sonntag. Η έρευνα που διεξήχθη κατά παραγγελία της αεροπορικής εταιρείας Condor από το Ινστιτούτο Fresenius αφορούσε την εξέταση δειγμάτων για την ανίχνευση νευροτοξικού φωσφορικού τρικρεζυλίου (TCP), μιας τοξικής ουσίας που θεωρείται υπαίτια για την πρόκληση επιβλαβών «fume events». Δείγματα αντλήθηκαν από αεροσκάφη τύπου Airbus και Boeing της Condor. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημόσιοτητα σε 11 από τα 12 Αirbus τύπου A320, σε 5 από τα 13 Boeing 757 και σε 6 από τα 9 νέα Boing 767 εντοπίστηκαν επικίνδυνα δείγματα νευροτοξικού TCP.

Βλάβες στο νευρικό σύστημα

H oυσία TCN είναι γνωστή και ως E605 και απαντάται συνήθως σε φυτοφάρμακα. Έχει παρόμοια σύνθεση με το δηλητηριώδες αέριο σαρίν και ανήκει επίσης στην οικογένεια των οργανοφωσφορικών. Τα σύγχρονα αεροσκάφη χρησιμοποιούν συχνά στους κινητήρες τους την παραπάνω ουσία για να μειώσουν τη διάβρωση στα ακροφύσια αέρα. Σε όλα σχεδόν τα αεροσκάφη ο αέρας στην καμπίνα των επιβατών διέρχεται αφιλτράριστος μέσα από τα μηχανήματα αυτά. Ετσί ο κίνδυνος να περάσουν στο σύστημα κλιματισμού της καμπίνας τοξικά σταγονίδια είναι υπαρκτός.

Η αντίδραση κάθε οργανισμού απέναντι στην επίμαχη ουσία δεν είναι η ίδια. Άλλοι ενδέχεται να παρουσιάσουν συμπτώματα πονοκεφάλου, άλλοι τάσεις ναυτίας ή ερεθισμού στους βλεννογόνους κι άλλοι αυπνία και διαταραχές στο νευρικό σύστημα. Έτσι είναι δύσκολο να ορισθούν με συγκεκριμένο τρόπο τα γενικά συμπτώματα. Όπως ανέφερε στη Deutsche Welle ο Φρανκ Μπάρτραμ, ειδικός σε θέματα Γενικής και Περιβαλλοντικής Ιατρικής, o ίδιος έχει καταγράψει αρκετές περιπτώσεις πιλότων και αεροσυνοδών που εμφάνισαν μακροχρόνια προβλήματα υγείας από την εισπνοή τοξινών. Οι δύο αυτές κατηγορίες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων λόγω της μακράς παραμονής τους στον αέρα. Σύμφωνα με το γερμανό ειδικό «σε αντίθεση με την βασική αρχή της τοξικολογίας 'μεγάλη ποσότητα δηλητηρίου προκαλεί μεγάλη ζημία, μικρή ποσότητα δηλητηρίου προκαλεί μικρή ζημία', το TCN μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στο νευρικό σύστημα, ακόμη και σε μικρή ποσότητα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ασθένεια περιγράφηκε για πρώτη φορά επισήμως το 1999 ως «νευροτοξικό σύνδρομο» , αν και ενδείξεις για τα συμπτώματά του είχαν καταγραφεί ήδη από την δεκαετία του 1950. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) τα συμπτώματά του είναι δύσκολα εντοπίσιμα, με αποτέλεσμα ασθενείς που πάσχουν από αυτό να μην είναι σε θέση να στοιχειοθετήσουν άμεση ευθύνη των αεροπορικών εταιρειών για να ζητήσουν αποζημιώσεις. Η κατάσταση όμως τείνει σήμερα να αλλάξει.

Hana Fuchs / Δήμητρα Κυρανούδη