Α.Σενφτ:«Φοβόμουν την αλήθεια για το ναζιστικό παρελθόν»

Βρέχει καταρρακτωδώς και κάνει κρύο. Η Αλεξάνδρα Σενφτ ανάβει το τζάκι για να ζεσταθεί λίγο το καθιστικό. Την Πάρο, όπου βρίσκεται το σπίτι στο οποίο συναντηθήκαμε, την γνωρίζει από παιδί. Εκεί περνάει ακόμη τα καλοκαίρια της και τις γιορτές. Είναι δημοσιογράφος και εδώ και έντεκα χρόνια κάνει περιοδείες σε ολόκληρη τη Γερμανία παρουσιάζοντας το βιβλίο της που αφορά τη σχέση της οικογένειάς της με τον Ναζισμό (Das Schweigen tut weh, εκδόσεις List) καθώς και άλλα βιβλία της με θέμα τα τραύματα του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου και τη μεταβίβασή τους στις επόμενες γενιές.

«Η αφορμή για να γράψω το βιβλίο ήταν ο θάνατος της μητέρας μου πριν από είκοσι χρόνια σε ηλικία 64 ετών με τη μορφή μιας ‘υποδόριας’ αυτοκτονίας, η οποία συντελούνταν για δεκαετίες, ενώ εγώ για πάρα πολλά χρόνια δεν μπορούσα να καταλάβω τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους υπέφερε η μητέρα μου. Μετά το θάνατό της χρειάστηκα πολλά χρόνια μέχρι να επεξεργαστώ το υλικό που μου είχε αφήσει. Μέχρι να ανοίξω τα κουτιά, να διαβάσω τα γράμματα, να βρω την ιστορία της μητέρας μου σαν ένα παζλ. Κατάλαβα ότι η μητέρα μου υπέφερε πάρα πολύ εξαιτίας της ‘κληρονομιάς’ της διότι ο πατέρας της, ο παππούς μου ήταν ένας Εθνικοσοσιαλιστής, ο οποίος ως απεσταλμένος του Γ´ Ράιχ στη Σλοβακία, από το 1941 μέχρι το 1945, ήταν συνυπεύθυνος για την εξόντωση των Σλοβάκων Εβραίων. Η μητέρα μου δεν μπόρεσε να αντέξει ψυχολογικά το ότι ο καλός πατέρας που θα μπορούσε να είχε εκτελέστηκε σαν εγκληματίας πολέμου».

Βρήκε τη μητέρα της πνιγμένη στην μπανιέρα του σπιτιού της. Πιθανότατα εκείνη γλίστρησε μέσα στο καυτό νερό εξαιτίας του υπερβολικού αλκοόλ που είχε καταναλώσει. Η Αλεξάνδρα Σενφτ μιλάει με σταθερή φωνή και παραδέχεται πως το θέμα του παππού της δεν αποκρύπτονταν στην οικογένεια: «Ο  παππούς μου παρουσιαζόταν πάντα ως ένας καλός Ναζί, ο οποίος καθόταν στο γραφείο του και δεν έκανε τίποτα κακό. Ποτέ όμως δεν γινόταν λόγος για το ποιός ήταν ο πραγματικός του ρόλος ως απεσταλμένου του Γ´ Ράιχ».

Ο παππούς, το «θύμα της εποχής»

Ο παππούς της μετά τον πόλεμο παραδόθηκε στους Αμερικανούς και δεν προσπάθησε να διαφύγει. Καταδικάστηκε και εκτελέστηκε το 1947 στην Μπρατισλάβα από τους Τσέχους σαν εγκληματίας πολέμου. «Αυτό ήταν φυσικά ένα μεγάλο τραύμα για την οικογένεια της μητέρας μου, αλλά και για την ίδια τη μητέρα μου που ήταν η μεγαλύτερη από τα έξι παιδιά που άφησε πίσω του ο παππούς μου. Ωστόσο δεν μιλούσαμε ποτέ στην πραγματικότητα για ποιο λόγο εκτελέστηκε. Χαρακτηριζόταν ως ‘θύμα’ της εποχής του, σαν κάποιος που ήταν σχεδόν ‘αθώος’ κι επειδή εκτελέστηκε πήρε σχεδόν τη μορφή ‘μάρτυρα'» τονίζει.

Ο τραγικός θάνατος της μητέρας της στάθηκε η αφορμή για την έρευνα του παρελθόντος. «Ήμουν ενήλικας όταν άρχισα να ερευνώ. Είχα και η ίδια δικά μου παιδιά. Ξεκίνησα αργά να θέτω κριτικές ερωτήσεις. Δεν το έκανα νωρίτερα διότι όταν μια οικογένεια έχει κάτι να κρύψει, και στη συγκεκριμένη περίπτωση εγκλήματα, διαθέτει διάφορους μηχανισμούς ώστε να το εμποδίσει. Μπορεί να το κάνει λεκτικά, μπορεί να το κάνει μη λεκτικά, έχει πολλές δυνατότητες να κάνει σαφές ‘καλύτερα να μη ρωτάς'. Σαν παιδί ή σαν έφηβη σπάνια ρώτησα. Είχα προσέξει πως αυτό το θέμα πονάει, είναι δυσάρεστο. Η μητέρα μου ήταν πάντα πολύ συγκινημένη όταν την ρωτούσα για τον πατέρα της, στην πραγματικότητα ανίκανη να μου απαντήσει και γι αυτό το λόγο δεν ρωτούσα.»

Στην έρευνά της μεγάλος υποστηρικτής ήταν ο πατέρας της. Ένας επιφανής δικηγόρος στη Γερμανία με πελάτες όπως η Ρόμι Σνάιντερ ή ο Ρουμάνος εικαστικός Κρίστο.

Η απαξίωση από την οικογένεια

«Ήταν συχνά ένας εφιάλτης. Τώρα γελάω αλλά ήταν ένας εφιάλτης. Φοβόμουν πάρα πολύ. Φοβόμουν την αλήθεια. Έτρεφα πάντα την ελπίδα να βρω κάτι για τον παππού μου που θα τον έκανε έναν ‘καλό’ Ναζί. Και όσο περισσότερο προχωρούσα και διαπίστωνα πως δεν θα έβρισκα κάτι τέτοιο αλλά αντίθετα καταλάβαινα σε τι είχα αφεθεί, τόσο πιο απειλητικό γινόταν. Ο μεγαλύτερος φόβος μου κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας ήταν ότι θα έχανα την οικογένειά μου διότι γνώριζα πως το αποτέλεσμα των ερευνών μου, το οποίο θα δημοσιοποιούσα, θα ερχόταν σε ρήξη με τον κώδικα συμπεριφοράς που επί δεκαετίες ολόκληρες η οικογένειά μου χρησιμοποιούσε».

Η Αξεξάνδρα Σενφτ είχε ενημερώσει την οικογένειά της για τις έρευνές της, οι οποίες διήρκεσαν δυο χρόνια. Στην αρχή ωστόσο οι συγγενείς φάνηκαν υποστηρικτικοί: «Όσο όμως γινόταν σαφές ότι είχα μια ξεκάθαρη θέση απέναντι στον παππού μου και τη γιαγιά μου, τόσο περισσότερο η οικογένειά μου υιοθετούσε μια αμυντική στάση και προσπαθούσε να μου κάνει δύσκολη τη ζωή. Μέσω πολλών επιστολών που είχαν στόχο είτε να με επηρεάσουν θετικά είτε να με εμποδίσουν να γράψω αυτό το βιβλίο. Και μετά που το έγραψα και το δημοσίευσα αντιμετωπίστηκα ως αυτή που σπίλωσε την οικογένεια, απαξιώθηκα».

Οι Γερμανοί σήμερα, η Ελλάδα και οι αποζημιώσεις

Αναπόφευκτα η κουβέντα στρέφεται και γύρω από την Ελλάδα και τις σχέσεις των Γερμανών σήμερα με τη χώρα, αλλά και γύρω από το πώς είναι να δηλώνεις ότι είσαι Γερμανός:

«Σαν Γερμανός ή Γερμανίδα νομίζω ότι εξαιτίας του ναζιστικού παρελθόντος δεν μπορείς να αποβάλεις εντελώς το αίσθημα ντροπής. Μπορώ όμως, όταν αυτό το αίσθημα ντροπής μου γίνει συνειδητό, να δράσω. Και όχι μόνο μόνη μου, αλλά να προχωρήσω σε διάλογο με άλλους. Γνωρίζω πολλούς Γερμανούς, οι οποίοι ντρέπονται πάρα πολύ να πάνε σε ένα μέρος στην Ελλάδα, όταν γνωρίζουν ότι οι Γερμανοί διέπραξαν εκεί εγκλήματα. Η διαφορά όμως είναι, εάν παίρνω μια ξεκάθαρη θέση και λέω ναι ντρέπομαι ή εάν ζω με ένα μη ξεκάθαρο αίσθημα ντροπής και λέω αισθάνομαι άσχημα, καλύτερα να μην πάω στο Δίστομο και στην Κρήτη, να μην τα δω όλα αυτά και νιώσω άσχημα. Από τη στιγμή όμως που αποδέχομαι την ντροπή μπορώ να δω και την αλήθεια».

Τέλος, όσον αφορά το θέμα των γερμανικών επανορθώσεων προς την Ελλάδα απαντά χωρίς περιστροφές: «Είμαι απολύτως πεπεισμένη πως θα πρέπει να πληρωθούν οι αποζημιώσεις στην Ελλάδα, παρόλο που πρόκειται για μια οικονομική μόνο κίνηση. Δεν είναι μια ανθρώπινη πράξη, η οποία θα ήταν πολύ πιο σημαντική. Αν δεν προσφέρεται μια ανθρώπινη χειρονομία, τουλάχιστον αποζημιώσεις για όλα αυτά που προκλήθηκαν σε αυτή τη χώρα. Πιστεύω όμως ότι θα πρέπει να υπάρξουν πολύ περισσότερες συζητήσεις μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών για το τι έκαναν οι Ναζί στην Ελλάδα και ίσως για τη συνεργασία κάποιων Ελλήνων με τους Γερμανούς τότε. Κανείς δεν είναι φτιαγμένος να γίνει δράστης ή θύμα μόνο. Όλοι έχουμε την ικανότητα να γίνουμε δράστες. Και πιστεύω ότι εξαιτίας της κρίσης που υπάρχει στην Ευρώπη αλλά και της ασυμμετρίας μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας είναι πολύ σημαντικό να μιλήσουμε για το τι συνέβη στο παρελθόν, ώστε να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε πιο ανοιχτά και πιο συμφιλιωτικά, όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και πολιτικό».

Μαρία Ρηγούτσου