Ανεπιθύμητες επιστήμες στην Ελλάδα;

Γράμμα από τη Γερμανία έλαβε πριν από λίγους μήνες ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσιος Πελεγρίνης με μια παράκληση που μάλλον δεν θα την περίμενε. Θα σας παρακαλούσαμε, έγραφε η επιστολή στα αγγλικά, “να καταβάλετε κάθε δυνατή προσπάθεια για τη στήριξη της κατά την άποψή μας άριστα ειδικευμένης συναδέλφου, της καθηγήτριας Αλεξάνδρας Ιωαννίδου στις διεκδικήσεις της έναντι του Υπουργείου [Παιδείας] και να την βοηθήσετε, ώστε να πετύχει την αναθεώρηση της υπουργικής απόφασης”.

Αποστολέας ήταν η Εταιρεία Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Με πάνω από 800 μέλη, παράγοντες από την επιστήμη, την πολιτική και την οικονομία, η Εταιρεία Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι ο σημαντικότερος μη κυβερνητικός γερμανικός οργανισμός για την ανάπτυξη και διαμόρφωση των σχέσεων της Γερμανίας με τα Βαλκάνια.

Κατάρτιση και «παρατυπίες»

Αλλά γιατί να ενδιαφερθεί ένας τέτοιος οργανισμός για μια Ελληνίδα καθηγήτρια που την έχει παύσει από τα καθήκοντά της το Υπουργείο Παιδείας; Ο κυριότερος λόγος είναι ότι η κ. Ιωαννίδου έχει σπουδάσει σλαβολογία στη Χαϊδελβέργη και είναι γνωστή στους γερμανικούς ακαδημαϊκούς κύκλους αυτού του κλάδου. Ένας από τους καθηγητές της στη Χαιδελβέργη ήταν ο Κλάους Στάινκε: “Σε εμένα μάθαινε τότε βουλγαρικά. Κατόπιν τα εμβάθυνε ακόμη περισσότερο. Σήμερα τα κατέχει και προφορικά πολύ καλά. Εκτός αυτού έχει σπουδάσει ρωσικά και έχει γράψει τη διατριβή της για τις ελληνορωσικές σχέσεις στη λογοτεχνία. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια πλήρως καταρτισμένη σλαβολόγο – τόσο στη γλωσσολογία όσο και στη φιλολογία.”

Αυτής της άποψης ήταν και το αρμόδιο εκλεκτορικό σώμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν τον Ιούλιο του 2009 εξέλεξε την Αλεξάνδρα Ιωαννίδου αναπληρώτρια καθηγήτρια “Σλαβικής και Παλαιοσλαβικής Γλώσσας και Γραμματείας” του νεοσύστατου τμήματος Σλαβικών Σπουδών. Δύο χρόνια αργότερα, στις 15. Μαρτίου 2011, εν μέσω εξαμήνου, ο ως πρόσφατα υφυπουργός Παιδείας Γιάννης Πανάρετος ακυρώνει την εκλογή της κ. Ιωαννίδου με την αιτιολογία “τυπικών παρατυπιών”, για τις οποίες ευθύνεται η εκλεκτορική επιτροπή του πανεπιστημίου.

«Θέματα που δεν είναι σε όλους αρεστά»

Εξετάζοντας τους λόγους της παύσης, ο καθηγητής ρουμανικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Ιένας Βόλφγκανγκ Ντάμεν δυσπιστεί. Για αυτό αναλαμβάνει την πρωτοβουλία ως πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής της Εταιρείας Νοτιοανατολικής Ευρώπης να στείλει εν ονόματι της εταιρείας στον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών επιστολή συμπαράστασης προς την κ. Ιωαννίδου. Ο κ. Ντάμεν: “Το επιστημονικό κύρος της κ. Ιωαννίδου είναι αποδεδειγμένο, οπότε είναι προφανές ότι οι λόγοι για την παύση της θα πρέπει να αναζητηθούν εκτός επιστημονικού πεδίου. Η κ. Ιωαννίδου ερευνά θέματα που δεν είναι σε όλους αρεστά. Έχει ασχοληθεί με θέματα των μειονοτήτων στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα με σλαβικές μειονότητες.”

Ως σλαβολόγος η κ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου έχει ασχοληθεί στα πλαίσια ερευνητικού προγράμματος του Ινστιτούτου Μελετών Χερσονήσου του Αίμου στη Θεσσαλονίκη με τις σλαβικές διαλέκτους που μιλιούνται στην Ελλάδα. Οι δημοσιεύσεις της γύρω από αυτό το θέμα ενόχλησαν ορισμένους πολιτικούς (και όχι μόνον) κύκλους. Αυτό εκδηλώθηκε φανερά όταν η τότε επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας υπέβαλε υποψηφιότητα για τη θέση αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Τμήμα Σλαβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Με μια σχεδόν πρωτοφανή για τα χρόνια της μεταχουντικής Ελλάδας καμπάνια ενάντια σε πανεπιστημιακό ετερογενείς πολιτικές δυνάμεις προσπάθησαν να παρεμποδίσουν την εκλογή της. Ο βουλευτής Κυριάκος Βελόπουλος, του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού την κατήγγειλε με κοινοβουλευτική επερώτηση ότι ασχολείται με την προβολή της “μακεδονικής γλωσσικής μειονότητος” και ότι είναι μέλος του Κέντρου Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων. Ενώ η κ. Λιάνα Κανέλλη του ΚΚΕ την κατήγγειλε ότι είναι “βαλτή” των ΗΠΑ για να αναγνωριστούν τα “Σκόπια” ως Μακεδονία. Παρά τις δημόσιες και παρασκηνιακές παραινέσεις, τις διαβεβαιώσεις του τότε νεοδημοκράτη υφυπουργού Παιδείας ότι θα διαβιβάσει τις καταγγελίες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το αρμόδιο εκλεκτορικό σώμα του πανεπιστημίου εξέλεξε την κ. Ιωαννίδου. Το 2011 όμως, επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, οι προσπάθειες φαίνεται να έχουν επιτυχία. Σε πρόσφατο σχετικό άρθρο αθηναϊκής κυριακάτικης εφημερίδας διατυπώνεται η άποψη, ότι “το ΠΑΣΟΚ ξεπληρώνει γραμμάτια” προς το ΛΑΟΣ.

Υποταγή της επιστήμης στην πολιτική

Εκτός από τις πολιτικές διαστάσεις της υπόθεσης υπάρχουν και οι επιστημονικές συνέπειες. Και αυτές είναι “ολέθριες», τονίζει ο καθηγητής Κρίστιαν Φος, διευθυντής του Τμήματος Νοτιοσλαβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χούμπολντ του Βερολίνου. “Όταν στην Ελλάδα ένας κλάδος, όπως είναι η σλαβική φιλολογία, υποτάσσεται εξ αρχής σε πολιτικά συμφέροντα αλλά και σε αντιλήψεις για την ασφάλεια του τύπου να μην αναφερόμαστε σε πολιτικά ταμπού, και όταν η επιστημονική κατάρτιση και αριστεία νέων συναδέλφων έχει δευτερεύουσα σημασία, τότε πράγματι αυτός ο κλάδος δεν έχει μέλλον στην Ελλάδα.” Ο κ. Φος και η κ. Ιωαννίδου επρόκειτο να ξεκινήσουν το φθινόπωρο μια κοινή συνεργασία στα πλαίσια του πανεπιστημιακού προγράμματος Εράσμους της ΕΕ. Το αν θα πραγματοποιηθεί αυτό το σχέδιο θα εξαρτηθεί από την υπουργό Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου, η οποία εξετάζει την περίπτωση της παύσης.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου