Απολογισμός 2008: αναμόχλευση των ελληνικών απαρχών στη Γερμανία

Σε ένα βιβλίο του που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο συγκέντρωσε μια σειρά ψηφίδες που συνένωσε στη συνέχεια με τη φαντασία του σε ένα πρωτότυπο μωσαϊκό: δείχνει τον Όμηρο σαν έναν ελληνόφωνο γραφέα που τον 7ο αιώνα προ Χριστού δούλευε στην ασσυριακή διοίκηση της κατεχόμενης Κιλικίας, τα δε έπη του εκτυλίσσονται στις περιοχές ακριβώς αυτές όπου έζησε. Και λίγους μήνες μετά κυκλοφόρησε η Ιλιάδα σε νέα γερμανική μετάφραση από τον Ραούλ Σροτ, μια μετάφραση άπιστη και ωραία που συγκεντρώνει κάθε τόσο πολλούς Γερμανούς για να ακούσουν σε μαραθώνιους απαγγελίας τους άθλους των ομηρικών ηρώων, το περασμένο Σαββατοκύριακο μόλις, ολόκληρο το Σαββατοκύριακο, στο Κρατικό Βαυαρικό Θέατρο στο Μόναχο. Οι απόψεις του Σροτ συζητήθηκαν με πάθος στα πολιτιστικά ένθετα των εφημερίδων, με πολλά υπέρ και πολλά κατά, και τελικά η επιστημονική κοινότητα σε έκτακτα συνέδρια τις απέρριψε.

Αναζήτηση ηρώων…

Παράλληλα δύο εντυπωσιακές εκθέσεις προσελκύουν ακόμα το κοινό. Η πρώτη ξεκίνησε από τη Βασιλεία και τώρα βρίσκεται στο Μάιντς με τίτλο: «Όμηρος. Ο μύθος της Τροίας στην ποίηση και την τέχνη». Η δεύτερη στο Κρατικό Μουσείο της Βάδης στην Καρλσρούη έχει τίτλο: «Η εποχή των ηρώων. Οι σκοτεινοί αιώνες της Ελλάδας μεταξύ του 1200 και του 700 προ Χριστού», και εικονογραφεί κατά κάποιον τρόπο τα τελευταία πορίσματα της επιστήμης για τους όχι και τόσο σκοτεινούς αιώνες που μεσολάβησαν μεταξύ της καταστροφής του μυκηναϊκού πολιτισμού περί το 1200 και της σύνθεσης των ομηρικών επών κάπου στον 8ο ή 7ο αιώνα προ Χριστού. Ήταν οι αιώνες της μετάβασης από τον χαλκό στο σίδηρο.

…και νοσταλγία ενότητας

Γιατί τα λέμε όλα αυτά; Γιατί αυτές οι ψηφίδες, ο Όμηρος του Σροτ και η αντίκρουσή του, οι αντιπαραθέσεις, οι συζητήσεις, οι μεγάλες εκθέσεις συνιστούν ένα συγκεκριμένο και αδιαμφισβήτητο μωσαϊκό. Μας επιτρέπει κάλλιστα να χαρακτηρίσουμε το 2008 χρονιά ελληνικών αναμοχλεύσεων στη Γερμανία. Με τη μια ή την άλλη αφορμή ένα όχι ευκαταφρόνητο κοινό αναβαπτίσθηκε στις πηγές, στις απαρχές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας και ανακίνησε σε τελική ανάλυση την καταγωγή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η μεγάλη γοητεία του Σροτ έγκειται στο ότι συνταιριάζει τα δυτικά και ανατολικά στοιχεία σε μια νέα εκδοχή των αρχών της Ευρώπης, τοποθετημένων τώρα λίγο ανατολικότερα, μια εκδοχή επιστημονικά μετέωρη αλλά ψυχικά ευπρόσδεκτη. Αυτό είναι το ενδιαφέρον στοιχείο. Η δίψα πολλών ανθρώπων στην Κεντρική Ευρώπη να ακούσουν ή να ξανακούσουν ένα ωραίο παραμύθι, με τόσα στοιχεία αλήθειας, για το ότι όλα ξεκίνησαν από ένα συμφυρμό του δυτικού με το ανατολικό, να ακούσουν από την αρχή ότι όλα δεν ξεκίνησαν σαν αντιπαράθεση, αλλά σαν ζύμωση διαφορετικών αλληλοσυμπληρωνόμενων πραγμάτων. Αυτό είναι ίσως το πιο ζωντανό στοιχείο της πνευματικής χρονιάς που κλείνει: η νοσταλγία της ενότητας στη θέση της υποτιθέμενης αντιπαράθεσης των πολιτισμών.