Γερμανικές λέξεις με ...διεθνή καριέρα

Όταν οι Πολωνοί ενθουσιάζονται με πυροτεχνήματα, μιλούν με τα καλύτερα λόγια για τα «φαγιερβέρκι» («fajerwerki»), παραλλαγή της γερμανικής λέξης «Feuerwerk». Στην Τουρκία οι οδηγοί κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν την κίνηση και να βγουν στην «οτομπάν» («otoban»), με άλλα λόγια σε «Autobahn», σε αυτοκινητόδρομο. Στην Ιαπωνία, όποιος προσλαμβάνεται σε θέση μερικής απασχόλησης μπορεί να μην έχει εξασφαλιστεί ισοβίως, αλλά τουλάχιστον έχει «αρουμπάιτο», δηλαδή «Arbeit». Έχει δηλαδή μία δουλειά.

Από τον Μεσαίωνα μέχρι σήμερα, πολλές είναι οι λέξεις που «δάνεισαν» οι Γερμανοί σε άλλες γλώσσες. Όπως επισημαίνει ο φιλόλογος και δημοσιογράφος Ματίας Χάινε στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (DPA), «κατά κανόνα, όταν μία λέξη συμπληρώνει εκατό χρόνια 'ως δάνειο' σε μία άλλη γλώσσα, το πιο πιθανό είναι ότι θα παραμείνει για πάντα». Τα πρώτα «δάνεια» οφείλονταν σε εμπορικές ανταλλαγές, αλλά και σε πολέμους ή ακόμη και στην (ελάχιστη σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις) αποικιοκρατική δράση των Γερμανών. Ιδιαίτερα η χημική ορολογία είναι γερμανική, σε μεγάλο βαθμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η λέξη «Zink», δηλαδή ο χαλκός. Τη συναντούμε στα αγγλικά και στα γαλλικά ως «zinc», στα ιταλικά ως «zinco», στα κινεζικά ως «xin». Αλλά και η ελληνική λέξη «τσίγκος» δεν είναι μακριά.

Δεύτερη γλώσσα στην ΕΕ

Σήμερα περίπου 130 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο ομιλούν τα γερμανικά ως μητρική τους γλώσσα. Περίπου 15,4 εκατομμύρια τη μαθαίνουν ως ξένη γλώσσα. Στην Ευρώπη τα γερμανικά θεωρούνται πλέον η δεύτερη πιο διαδεδομένη γλώσσα, μετά τα αγγλικά. Έχουν τη φήμη ότι είναι δύσκολη γλώσσα, αλλά από την άλλη πλευρά επιτρέπουν εξαιρετική ακρίβεια στην έκφραση. «Αυτοί οι Γερμανοί έχουν μία λέξη για όλα...» μονολογούσε ο Χόμερ Σϊμσον, πρωταγωνιστής της δημοφιλούς αμερικανικής σειράς κινουμένων σχεδίων The Simpsons, όταν η κόρη του μάθαινε γερμανικά και προσπαθούσε να του εξηγήσει την ακριβή έννοια της λέξης «Schadenfreude».

«Schadenfreude» είναι η χαρά για τα δεινά του άλλου, η «χαιρεκακία». Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για την ιδιαιτερότητα της γερμανικής γλώσσας να πλάθει σύνθετες λέξεις, περιγράφοντας λεπτές έννοιες και σπάνιες συναισθηματικές αποχρώσεις. «Zeitgeist» είναι άλλη μία τέτοια λέξη, που περιγράφει το «πνεύμα της εποχής», αλλά με τρόπο πιο ουσιαστικό από την επιφανειακή καταγραφή του απλού «lifestyle». Τόσο η «Schadenfreude» όσο και το «Zeitgeist» απαντώνται πλέον πολύ συχνά σε αγγλικά κείμενα.«Ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα τα αγγλικά ήταν μία γλώσσα ιδιαίτερα δεκτική σε δάνεια από άλλες γλώσσες», τονίζει ο Ματίας Χάινε.

Ποιοι μαθαίνουν γερμανικά;

Η Βερένα Ζόμερφελντ, επικεφαλής του τμήματος για την εκμάθηση των γερμανικών ως ξένης γλώσσας στο Ινστιτούτο Γκαίτε του Μονάχου, επισημαίνει ότι το πιο σημαντικό κίνητρο για την εκμάθηση της γλώσσας είναι οι σπουδές στη Γερμανία, αλλά και η αναζήτηση μίας θέσης εργασίας. Υπάρχουν βέβαια και μαθητές με ειδικά ενδιαφέροντα, για παράδειγμα «κάποιοι θέλουν να μάθουν γερμανικά, για να μπορούν να διαβάζουν Γκαίτε στο πρωτότυπο ή γιατί συμμετέχουν σε μία χορωδία και θέλουν να αποκτήσουν και να εξασκήσουν τη σωστή προφορά στα γερμανικά τραγούδια», αναφέρει η Βερένα Ζόμερφελντ.

Η ίδια λέει ότι τα γερμανικά είναι μία ωραία γλώσσα. Αλλά όταν βρίσκεται στο εξωτερικό, πολλές φορές οι τοπικές παραλλαγές των αρχικών γερμανικών λέξεων τής φαίνονται ακόμη πιο ωραίες. Μήπως πιο μελωδικές; Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, λέει, άκουσε στο Καμερούν, όταν όλοι άρχισαν να ψάχνουν «τοσιλάμ» («tosilam»). Πρόκειται για μία ακόμη σύνθετη γερμανική λέξη: «Taschenlampe». Δηλαδή «φακός τσέπης».

Μία Μπούχερ (DPA)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου