Δίκη για το λεγόμενο «βελούδινο πραξικόπημα»

Από την περασμένη Δευτέρα (02.09.13) λογοδοτούν σε δικαστήριο της Άγκυρας 103 ύποπτοι που ενέχονται σε πραξικόπημα το 1997, όταν πρωθυπουργός ήταν ο ισλαμιστής Νετσμετίν Ερμπακάν, μέντορας του Ταγίπ Ερντογάν. Υπ΄αριθμόν ένας κατηγορούμενος είναι ο τότε αρχηγός του τουρκικού στρατού Ισμαήλ Χακί Καρανταγί. Η δίκη χαρακτηρίζεται από το Ισλαμικό Κόμμα ως απόδειξη για τη μεταρρυθμιστική πορεία της χώρας προς τη δημοκρατία.

Τα όρια της δημοκρατίας

«Η Τουρκία βρίσκεται σε διαδικασία ομαλοποίησης» υποστηρίζει ο Αχμέτ Αϊντίν, αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). «Έχει μεταμορφωθεί σε ένα άλλο σύστημα, δημοκρατίας και κράτους δικαίου». Η δίκη ωστόσο, έχει επικριθεί από τις κοσμικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης, που δεν εμπιστεύονται την πολιτική Ερντογάν και ισχυρίζονται ότι το ΑΚΡ προωθεί την ισλαμοποίηση του κράτους. «Αυτή η δίκη είναι ασαφής», έγραψε στον λογαριασμό του twitter του ο παλαίμαχος βουλευτής Κάμερ Γκεντς από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, την ώρα που παρακολουθούσε την ακροαματική διαδικασία. «Η κυβέρνηση του ΑΚΡ εκλαμβάνει ως έγκλημα τη λήψη μέτρων εναντίον ισλαμιστών αντιδραστικών» τονίζει. «Στις 28 Φεβρουαρίου του 1977, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας αποφάσισε να λάβει νόμιμα μέτρα εναντίον πράξεων που θα απειλούσαν τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους μας, κανένα τουρκικό δικαστήριο δεν μπορεί να σύρει στη δικαιοσύνη πρόσωπα με βάση αυτούς τους ισχυρισμούς», λέει ο Γκεντς.

Η περίπτωση αφορά γεγονότα του 1977, τα οποία στην Τουρκία ονομάζονται «μεταμοντέρνο πραξικόπημα» ή «δίκη της 28ης Φεβρουαρίου». Σε αντίθεση με τα πραξικοπήματα του 1960, του 1971 ή του 1980 οι στρατηγοί ούτε υφάρπαξαν την εξουσία, ούτε έθεσαν εκτός νόμου συνταγματικά όργανα. Ήταν ένα «βελούδινο πραξικόπημα». Εκείνο που έκαναν ήταν να σκηνοθετήσουν παρασκηνιακά μια πολιτική καμπάνια πιέσεων για να αναγκάσουν την κυβέρνηση συνασπισμού του ισλαμιστή Ερμπακάν να παραιτηθεί.

Δίκες ως απόδειξη εκδημοκρατισμού;

Ο Ντενίζ Ζεϊρέκ, πολιτικός αναλυτής και επικεφαλής του γραφείου της εφημερίδας Ράντικαλ στην Άγκυρα υποστηρίζει ότι η τελευταία μεγάλη επέμβαση του τουρκικού στρατού το 1997 έπληξε το πολιτικό Ισλάμ, αλλά και την τουρκική δημοκρατία. «Έζησα τις μέρες εκείνες ως δημοσιογράφος», θυμάται. «Πολιτικά θύματα δεν ήταν μόνο Ισλαμιστές, αλλά και Φιλελεύθεροι και δημοκράτες».

Με το «μεταμοντέρνο πραξικόπημα», όπως ονομάστηκε από ορισμένους στρατηγούς, πέρασε ο ρόλος των στρατιωτικών στην πολιτική, περιορίστηκαν οι ελευθερίες και επιβλήθηκαν όρια στα ΜΜΕ. Ο Ζεϊρέκ πιστεύει ότι μια δίκαιη δίκη για αυτό το «μεταμοντέρνο πραξικόπημα» θα μπορούσε να συμβάλει στον εκδημοκρατισμό και την ομαλοποίηση της πολιτικής στην Τουρκία. «Έχω ορισμένους ενδοιασμούς, αλλά πιστεύω ότι η δίκη θα οδηγήσει την Τουρκία στον εκδημοκρατισμό» υποστηρίζει Ζεϊρέκ. «Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί εάν αποβληθεί η νοοτροπία της εκδίκησης από την ακροαματική διαδικασία. Δυστυχώς εκδικητικές σκέψεις εμφανίστηκαν και σε άλλες δίκες. Κι αυτό ρίχνει σκιές ανησυχίας στη συγκεκριμένη περίπτωση».

Από το 2008 πάντως έγιναν θεαματικές έρευνες και δίκες σε βάρος εν ενεργεία και εν αποστρατεία στρατιωτικών, πολιτικών της αντιπολίτευσης, επιστημόνων και δημοσιογράφων. Περισσότεροι από 250 συνταξιούχου αξιωματικοί, μεταξύ των οποίων και ο πρώην επικεφαλής τους στρατού Ίλκέρ Μπασμπούγ, προφυλακίστηκαν τον τελευταίο μήνα λόγω της υπόθεσης Εργκένεκον. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε δημοσκόπηση το 54% του τουρκικού πληθυσμού δήλωσε ότι σε αυτήν την υπόθεση παραβιάστηκαν βασικές αρχές όπως αυτή της δίκαιης δίκης.

Ayhan Simsek / Ειρήνη Αναστασοπούλου
Υπεύθ. Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη