Δεν κλείνει ο «φάκελος Γκούρλιτ»

Μετά τον θάνατο του αμφιλεγόμενου συλλέκτη έργων τέχνης Κορνέλιους Γκούρλιτ την Τρίτη, ο "φάκελος" της υπόθεσης που συγκλόνισε τον κόσμο της τέχνης παραμένει ανοικτός. Ο Γκούρλιτ άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 81 ετών ορίζοντας στη διαθήκη του το Μουσείο Τέχνης στη Βέρνη της Ελβετίας ως αποκλειστικό κληρονόμο της πολύκροτης καλλιτεχνικής συλλογής του. Η είδηση αυτή έπεσε «σαν κεραυνός εν αιθρία», δήλωσε χθες ο διευθυντής του Μουσείου Τέχνης στη Βέρνη Ματίας Φρένερ, ο οποίος υπογράμμισε ότι «δεν υπήρξαν σε κανένα χρονικό σημείο οποιεσδήποτε σχέσεις ανάμεσα στον κ. Γκούρλιτ και το Μουσείο Τέχνης της Βέρνης».

Το υπουργείο Πολιτισμού της Βαυαρίας από την πλευρά του ανακοίνωσε ότι θα εξετάσει τη συλλογή του αποθανόντος ως προς τη σημασία της για τη γερμανική πολιτιστική κληρονομιά. Σύμφωνα με δικαστήριο του Μονάχου, ο Κορνέλιους Γκούρλιτ είχε συντάξει τη διαθήκη του σε συμβολαιογράφο της Βάδης Βυρτεμβέργης. Το ίδιο δικαστήριο πρόκειται τώρα να εξετάσει την εγκυρότητα της εν λόγω διαθήκης, διατάσσοντας επίσης τη διενέργεια νεκροψίας στη σορό του Γκούρλιτ. Η αιτία του θανάτου του είναι ασαφής, δήλωσε ο Ανώτατος Εισαγγελέας του Μονάχου Τόμας Σταϊνκράουζ-Κοχ, εξηγώντας ότι σκοπός της νεκροψίας είναι να διευκρινιστεί αν υπάρχουν στοιχεία που στοιχειοθετούν ξένη υπαιτιότητα για το θάνατο του αμφιλεγόμενου συλλέκτη. Ωστόσο, τέτοια στοιχεία δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής, πρόσθεσε ο Τόμας Σταϊνκράουζ-Κοχ.

Σταματούν οι έρευνες για φοροδιαφυγή

Ο 81χρονος Κορνέλιους Γκούρλιτ ήταν βαριά άρρωστος ενώ μόλις πριν από λίγες μέρες είχε υποβληθεί σε μια δύσκολη εγχείριση καρδιάς. Με το θάνατό του σταματά και η εισαγγελική έρευνα που είχε ξεκινήσει πριν από δυο χρόνια σε βάρος του, με την υποψία της φοροδιαφυγής.

Ο θησαυρός με τα έργα τέχνης που έκρυβε στο διαμέρισμά του στο Μόναχο ανακαλύφθηκε τυχαία σε έλεγχο την άνοιξη του 2011. Λίγους μήνες νωρίτερα ο Κορνέλιους Γκούρλιτ είχε υποπέσει στην αντίληψη των τελωνειακών αρχών, όταν ταξιδεύοντας από την Ελβετία προς το Μόναχο βρέθηκε να έχει πάνω του αρκετά μετρητά. Ακολούθησε η έφοδος των αρχών στο διαμέρισμά του με την υποψία της φοροδιαφυγής, όπου και ανακαλύφθηκαν 1.400 έργα τέχνης.

Συμφωνία με τις αρχές

Το όνομα Γκούρλιτ δεν είναι άγνωστο. Ο πατέρας του, Χίλντεμπραντ Γκούρλιτ ο οποίος πέθανε το 1956, ήταν κατά τη διάρκεια του Εθνικοσοσιαλισμού ένας από τους τέσσερις επώνυμους συλλέκτες έργων τέχνης στους οποίους το ναζιστικό καθεστώς είχε αναθέσει να εντοπίσουν σε όλη την Ευρώπη έργα τέχνης για το σχεδιαζόμενο «Μουσείο Χίτλερ» στη γενέτειρά του Λιντς. Παράλληλα ο Γκούρλιτ είχε αναλάβει να πουλήσει στο εξωτερικό πίνακες από την έκθεση «εκφυλισμένη τέχνη», τους οποίους οι ναζί είχαν κατασχέσει από εβραίους συλλέκτες, γκαλερί και μουσεία. Ορισμένα από τα έργα εκείνα κατέληξαν προφανώς στην ιδιωτική του συλλογή και μετά το θάνατό του, στη συλλογή του γιού του Κορνέλιους.

Η είδηση για την ανακάλυψη των 1.400 έργων τέχνης που στο μεταξύ είχαν κατασχεθεί από τις γερμανικές αρχές επανέφερε στην επικαιρότητα το δύσκολο έργο αναζήτησης των νομίμων ιδιοκτητών έργων τέχνης. Πριν από έναν ακριβώς μήνα όμως, στις 7 Απριλίου, η κατάσχεση ήρθη. Στη βάση συμφωνίας με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση αλλά και το κρατίδιο της Βαυαρίας, ο Κορνέλιους Γκούρλιτ είχε διαβεβαιώσει να επιστρέψει όλα τα έργα, για τα οποία υπήρχαν υποψίες ότι είχαν κατασχεθεί από τους ναζί, στους νόμιμους κληρονόμους τους.

Και τώρα;

Ακόμη και λίγες μέρες πριν το θάνατό του ο Κ. Γκούρλιτ ισχυριζόταν ότι δεν γνώριζε ο,τιδήποτε για το σκοτεινό παρελθόν του θησαυρού του. Για τις αρχές πάντως ο ίδιος ήταν ένα αίνιγμα: δεν ήταν δηλωμένος στη Γερμανία, δεν διέθετε τραπεζικό λογαριασμό, αυτοκίνητο και ΑΦΜ. Ζούσε, μάλλον απομονωμένος, στη συνοικία Σβάμπινγκ του Μονάχου.

Τώρα όμως όλοι διερωτώνται τι θα απογίνει με τον θησαυρό του; Αξίζει να σημειωθεί ότι 310 πίνακες είχαν αγοραστεί νομίμως από τον πατέρα του πριν το 1933.
Και μετά το θάνατό του όμως συνεχίζεται η έρευνα για την προέλευση των έργων. Η συμφωνία που είχε συναφθεί με τον Γκούρλιτ είναι δεσμευτική και για τους κληρονόμους του, διευκρίνισε χθες το υπουργείο Δικαιοσύνης της Βαυαρίας.

H. Mund, S. Oelze / Κώστας Συμεωνίδης, Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος