Ελεύθερη διακίνηση κλεμμένων έργων τέχνης;

Είναι μια ιστορία που ταλανίζει δεκαετίες, παλιότερα τη Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, σήμερα τη Γερμανία, τη Ρωσία και την Ουκρανία: τα έργα τέχνης που πήρε μαζί του στο τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ο Κόκκινος Στρατός, αλλά και τα έργα που πήραν μαζί τους οι ναζιστικές δυνάμεις. Εδώ στη Γερμανία διεξοδικότερα συζητείται το πρώτο σκέλος. Συζητήθηκε άλλη μια φορά πριν από λίγες μέρες σε ειδικό συνέδριο που έγινε στο Άαχεν με συμμετοχές και από τις τρεις ενεχόμενες χώρες. Ποιο είναι κατ’ αρχήν σήμερα το νομικό καθεστώς: η Γερμανία ζητά την επιστροφή των κλεμμένων καλλιτεχνικών θησαυρών επικαλούμενη το διεθνές πολεμικό δίκαιο που απαγορεύει την κλοπή έργων τέχνης. Η Ρωσία από το 1998 και η Ουκρανία από το 1999 επικαλούνται τη νέα νομοθεσία τους που έχει ανακηρύξει σε εθνική περιουσία όσα έργα τέχνης αφαιρέθηκαν τον καιρό του πολέμου από τη Γερμανία, περιουσιακά στοιχεία που αντισταθμίζουν τις απώλειες και τις καταστροφές που υπέστησαν οι δυο αυτές χώρες από τις γερμανικές δυνάμεις εισβολής και κατοχής.

Κλεμμένα έργα σε υπόγεια

Και οι δύο πλευρές οχυρώνονται πίσω από τα δικά τους νομικά επιχειρήματα και: αναρίθμητα έργα τέχνης, κλοπιμαίοι θησαυροί, φυτοζωούν μακριά από τα μάτια επισκεπτών και ειδικών, σε σκοτεινά υπόγεια μουσείων και συλλογών. Και να που στο Άαχεν διατυπώθηκε από ένα Γερμανό εμπειρογνώμονα μια πρωτοποριακή ιδέα, νομικά άψογη, που επιτρέπει μια κάποια λύση, μια λύση που αν αρχίζει να δίνεται ίσως ανοίξει νέους δρόμους στη μοίρα και πολλών άλλων κλεμμένων καλλιτεχνικών και αρχαιολογικών θησαυρών, και σε άλλα σημεία του ορίζοντα. Είναι μια ευφυής ιδέα που θα άνοιγε αμέσως τον δρόμο αν μη τι άλλο στην ελεύθερη διακίνηση των έργων. Τι προβλέπει; Με δυο λόγια: να παραιτηθεί μια χώρα από την ιδιοκτησία ενός έργου τέχνης για να απολαύσει τουλάχιστον την κατοχή του. Ακούγεται σκοτεινό κατ’ αρχήν, αλλά δεν είναι.

Ελεύθερη διακίνηση θησαυρών;

Ένα παράδειγμα: Υπάρχει στη Συμφερούπολη της Κριμαίας ένα μικρό μουσείο που βομβαρδίστηκε από τη χιτλερική αεροπορία και οι περισσότερες συλλογές του καταστράφηκαν. Σήμερα φιλοξενεί καμιά ογδονταριά υπέροχους πίνακες που αφαίρεσαν οι σοβιετικές δυνάμεις από τη Γερμανία στο τέλος του πολέμου και οι περισσότεροί τους προέρχονται από το Άαχεν. Οι Ουκρανοί δεν θα είχαν πρόβλημα σήμερα να δανείσουν ακόμα και για μεγάλο διάστημα στα μουσεία του Άαχεν αυτούς του πίνακες με αντιπαροχή φυσικά τον δανεισμό άλλων εκθεμάτων. Αλλά φοβούνται ότι επειδή η Γερμανία θεωρεί εαυτήν ιδιοκτήτρια των πινάκων μήπως τους κρατήσει στο διηνεκές. Και δεν τους στέλνουν στο Άαχεν. Και προτείνει ο ειδικός: ας τολμήσει το Άαχεν μια λύση σε σμικρογραφία κατ’ αρχήν. Να δωρίσει έναν από αυτούς τους πίνακες στη Συμφερούπολη, να παραιτηθεί δηλαδή από την ιδιοκτησία. Και η Συμφερούπολη να στείλει τον πίνακα να εκτεθεί στο Άαχεν και μια και δυο και τρεις φορές και για λίγο και για πολύ. Στην πράξη το Άαχεν θα έχει τον πίνακα στην κατοχή του. Κατοχή αντί ιδιοκτησίας και σ’ αυτή τη βάση ελεύθερη διακίνηση. Πώς σας φαίνεται;