Ελπίδες και επιφυλάξεις για τη συμφωνία

Θεωρητικά από αύριο, οι μετανάστες και πρόσφυγες που φτάνουν μέσω Τουρκίας στα ελληνικά νησιά θα πρέπει να λογαριάζουν με πιθανή επανεισδοχή τους στην Τουρκία, κάτι που θα μειώσει δραστικά τις πιθανότητές τους να εισέλθουν αργότερα και πάλι, με νόμιμο τρόπο, στην Ευρώπη. Σε αντάλλαγμα οι Ευρωπαίοι θα δεχθούν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Συρία που βρίσκονται σε τουρκικό έδαφος, ενώ θα χορηγήσουν και πρόσθετη οικονομική βοήθεια στην Άγκυρα. Επιπλέον, η Τουρκία λαμβάνει την υπόσχεση για κατάργηση της βίζας στις μετακινήσεις των πολιτών της προς την ΕΕ ήδη από το καλοκαίρι, ενώ επιταχύνει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

Η πρόβλεψη ότι η συμφωνία αυτή θα ισχύσει ήδη από την Κυριακή, δεν μπορεί παρά να προκαλεί ιδιαίτερη ικανοποίηση στην καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, η οποία είχε επιμείνει όσο κανείς άλλος στην Ευρώπη για τη σύναψη και υλοποίησή της. Την ίδια στιγμή όμως, η καγκελάριος δέχεται και έντονες πιέσεις στο εσωτερικό της Γερμανίας, προκειμένου να αποδείξει ότι η συμφωνία αυτή είναι ρεαλιστική και μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα. Η πρώτη αποτίμηση είναι πάντως ιδιαίτερα θετική από την Άνγκελα Μέρκελ: «Το συμπέρασμα της σημερινής ημέρας είναι ότι η Ευρώπη θα καταφέρει να αντιμετωπίσει και αυτήν την πρόκληση, και μάλιστα με τα 28 κράτη-μέλη ενωμένα. Και μαζί με την Τουρκία, στο πλαίσιο μίας ευρείας και πραγματικά σημαντικής συνεργασίας, η οποία προβλέπει και τον καταμερισμό των βαρών» τονίζει η καγκελάριος.

Οι αμφιβολίες παραμένουν

Ωστόσο, οι πρακτικές ενστάσεις και αμφιβολίες παραμένουν για την επιτυχία του εγχειρήματος. Κατ΄αρχήν δεν έχει διευκρινιστεί πόσες και ποιές ευρωπαϊκές χώρες θα στηρίξουν το περίφημο «πρόγραμμα επανεγκατάστασης» προσφύγων. Η ίδια η Γερμανία δηλώνει πρόθυμη να συμμετάσχει, ωστόσο άλλες χώρες απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Αν επιμείνουν στην άρνησή τους, προφανώς θα ενταθούν τα εσωτερικοπολιτικά προβλήματα της Άνγκελα Μέρκελ στο άμεσο μέλλον.

Υπάρχουν όμως και άλλους είδους ενστάσεις: οι ανθρωπιστικές οργανώσεις επιφυλάσσονται για την ορθότητα του νομικού πλαισίου και προειδοποιούν ότι τόσο η Ελλάδα, όσο και η Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες με βάση τα όσα προβλέπει η Συνθήκη της Γενεύης. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μεμονωμένη αίτηση για παροχή πολιτικού ασύλου θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Σημαίνει επίσης ότι ακόμη και όταν απορρίπτεται η σχετική αίτηση, κανείς δεν επιτρέπεται να επιστρέφει σε μία χώρα, στην οποία κινδυνεύει. Στη Γερμανία η ανθρωπιστική οργάνωση Pro Asyl εκφράζει φόβους για «προσχηματικές διαδικασίες με επακόλουθες μαζικές συλλήψεις και απελάσεις» προσφύγων. Σε μία προσπάθεια να διασκεδάσει τους φόβους, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε την Παρασκευή: «Έπρεπε να διασφαλίσουμε ότι η περίπτωση του κάθε πρόσφυγα που φτάνει στην Ευρώπη θα εξετάζεται ξεχωριστά, με άλλα λόγια ότι η συμφωνία θα συνάδει με τις διατάξεις του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου. Αυτό περιλαμβάνει την τήρηση της απαγόρευσης επαναπροωθήσεων και αποκλείει κάθε είδους μαζικές απελάσεις. Οι αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές και η Ύπατος Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες καλούνται να συμμετάσχουν σε αυτή τη διαδικασία».

«Κομψός χειρισμός» στο ζήτημα της Κύπρου

Στο επίμαχο θέμα του ανοίγματος νέων ενταξιακών κεφαλαίων για την Τουρκία, η ΕΕ βρισκόταν μπροστά σε αδιέξοδο: η Κύπρος είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να συμφωνήσει στο άνοιγμα των πέντε ενταξιακών κεφαλαίων που έχουν «παγώσει», από τη στιγμή που η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Τελικά επελέγη ένας κομψός χειρισμός και συμφωνήθηκε να ανοίξει το κεφάλαιο 33, που αφορά τον προϋπολογισμό και είχε «παγώσει» παλαιότερα λόγω των αντιρρήσεων όχι της Κύπρου, αλλά της Γαλλίας επί προεδρίας Σαρκοζί.

Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων κούρδοι διαδηλωτές είχαν συγκεντρωθεί έξω από το κτίριο του Συμβουλίου. Αυτό προκάλεσε την οργή του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος κατηγόρησε τους Ευρωπαίους ότι «συνθηκολογούν μπροστά στην τρομοκρατία». Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου διατήρησε χαμηλούς τόνους, κάνοντας λόγο για ιστορική μέρα και «πολύ σημαντική συμφωνία». Δεν παρέλειψε ωστόσο να «προειδοποιήσει» ότι ΕΕ και η Τουρκία δεν μοιράζονται μόνο «διαχείριση κρίσεων» αλλά και ένα «κοινό όραμα» στρατηγικής συνεργασίας.

Κρίστοφ Χάσελμπαχ, Γιάννης Παπαδημητρίου