‘Επανάσταση μέσω Facebook’ και πέραν το αραβικού κόσμου;
12 Σεπτεμβρίου 2011
Όταν μετά τα μεσάνυχτα προς την 28η Ιανουαρίου 2011 η κυβέρνηση της Αιγύπτου απέκλεισε την πρόσβαση στο διαδίκτυο, είχαν ήδη περάσει δύο μέρες μαζικών διαμαρτυριών, στη διάδοση των οποίων Facebook και Twitter έπαιξαν το δικό τους ρόλο.
Μερικές μόνο μέρες πιο πριν οι Τυνήσιοι πέτυχαν την ανατροπή του προέδρου Μπεν Αλί. Αφορμή για την έκρηξη του κινήματος υπήρξε η αυτοκτονία ενός μικροπωλητή Η αιτία όμως ήταν η μαζική δυσαρέσκεια έναντι του καταπιεστικού καθεστώτος και μέσο, ως ένα βαθμό, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Όπως λέει η αρχισυντάκτρια του τυνησιακού ραδιοφωνικού σταθμού της αντιπολίτευσης ‘Kalima’: «Το ίντερνετ δεν προκάλεσε τα γεγονότα, αλλά τα έκανε εφικτά».
Με όπλο την ταχύτητα
Η συμβολή των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης στην οργάνωση των εξεγέρσεων αποτέλεσαν από τότε εφαλτήριο πολλών συζητήσεων σχετικά με το μοντέλο ‘Επανάσταση-Facebook’ με τις απόψεις να διίστανται.
Ο Σλόπονταν Τζίνοβιτς, ένας εκ των διοργανωτών των σερβικών διαμαρτυριών εναντίον του πρώην προέδρου Μιλόσεβιτς το 2000 και από τότε ένα είδος συμβούλου επαναστατικών κινήσεων παγκοσμίως, εξαίρει το ρόλο του διαδικτύου στην ‘έκρηξη’ των επαναστάσεων σε Αίγυπτο και Τυνησία.
«Ο κόσμος βγήκε τόσο γρήγορα στους δρόμους, ώστε οι κυβερνήσεις αιφνιδιάστηκαν και δεν είχαν καθόλου χρόνο να αντιδράσουν», λέει ο κ. Τζίνοβιτς.
Παρόλα αυτά εκτιμά, ότι αποφασιστικά στοιχεία για την εμφάνιση κινημάτων απέναντι σε απολυταρχικά καθεστώτα είναι κυρίως το πόσο δυσαρεστημένοι είναι οι πολίτες και πόσο στηρίζουν το καθεστώς η αστυνομία, ο στρατός και άλλες ομάδες συμφερόντων εντός της κοινωνίας.
Αποθαρρυντικά για τον ρόλο που μπορούν να παίξουν τα κοινωνικά δίκτυα στην κοινωνική και πολιτική ανατροπή έναντι καταπιεστικών καθεστώτων είναι όσα δηλώνει ο Γιαν Ρόζουμ, αρχισυντάκτης της λευκορωσικής διαδικτυακής εφημερίδας telegraf.by, για την κατάσταση στη χώρα του.
«Ακόμα κι εδώ προσπάθησαν αντιπολιτευόμενες ομάδες να οργανώσουν διαμαρτυρίες μέσω κοινωνικών δικτύων, αλλά με εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα. Ο καθένας μπορεί να εισέλθει σε αυτές και να δει ποια είναι τα μέλη τους. Και αυτό χρησιμεύει και στην αστυνομία. Μετά από 4-5 επιτυχείς ενέργειες οι επικεφαλής των υπεύθυνων ομάδων φυλακίστηκαν για 15 μέρες και χωρίς ηγέτες εξαφανίστηκαν και τα κινήματα», σημειώνει ο Ρόζουμ.
Έχουν μέλλον τα διαδικτυακά κινήματα;
Όλο και περισσότερες αυταρχικές κυβερνήσεις αντιλαμβάνονται τον σημαίνοντα ρόλο του ίντερνετ στη διαδικασία διαφύλαξης της εξουσίας τους Η Κίνα είναι μία από αυτές.
Για τον αυστηρότερο έλεγχο του διαδικτύου έχει φροντίσει, εκτός από τη λογοκρισία, οι χρήστες εντός των συνόρων να χρησιμοποιούν κινεζικές εφαρμογές πλοήγησης. Η μηχανή αναζήτησης Baidu κερδίζει τη μάχη έναντι της Google και το Renren είναι το αντίστοιχο Facebook των Κινέζων. Όλα αυτά κάνουν ευκολότερη την αυστηρή επιτήρηση των online κινήσεων των πολιτών.
Ο Μάικλ Άντι, δημοσιογράφος και μπλόγκερ, θεωρεί ότι μία διαδικτυακή επανάσταση δεν είναι εφικτή στην Κίνα, όχι εξαιτίας της λογοκρισίας, αλλά και επειδή όπως λέει: «οι νέοι άνθρωποι στην Κίνα έχουν κάτι να χάσουν. Αν και εγώ δεν είχα δουλειά, όπως στις αραβικές χώρες, θα έβγαινα στους δρόμους να διαμαρτυρηθώ». Και συμπληρώνει ότι δεν διακρίνει πολιτικές δομές στο διαδίκτυο στην χώρα του.
Μία σαφής καταγραφή και εκτίμηση της συμβολής των κοινωνικών δικτύων στο ξέσπασμα μίας εξέγερσης είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει. Βέβαιο είναι πάντως ότι τα αυταρχικά καθεστώτα θωρακίζονται απέναντι στο νέο μέσο ανατροπής τους. Και το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι, αν οι πρώτες αποκαλούμενες ‘Επαναστάσεις – Facebook’, είναι και οι τελευταίες.
Mathias Bölinger / Αρης Καλτιριμτζής
Υπεύθυνος Σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος