Επισημάνσεις για την Κύπρο

Η συνηθισμένη πεποίθηση είναι πως ένας ξένος δεν μπορεί να καταλάβει καλά τον τόπο μας, δεν μπορεί εύκολα να εξοικειωθεί με τα μυστικά του και να τον ερμηνεύσει σωστά. Εμάς μας φαίνεται πως ορισμένες φορές ένας ξένος μπορεί να καταλάβει καλύτερα από μας τον τόπο μας γιατί δεν δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις και τις βεβαιότητές μας. Και το σκεφτόμαστε πάλι αυτές τις μέρες που στην προσπάθεια να κατανοηθεί στη Γερμανία η ιδιαιτερότητα της κυπριακής περίπτωσης κυκλοφόρησε σαν έτοιμο από καιρό το βιβλίο του ποιητή Γιόαχιμ Σαρτόριους με τίτλο «Η Κύπρος μου». Είναι μια στοχαστική περιήγηση στα τοπία και την ιστορία του νησιού, η εντυπωσιακή έκθεση μιας γνώσης για το νησί που συγκέντρωσε ο Σαρτόριους όταν θήτευε στα μέσα της δεκαετίας του 80 στη γερμανική πρεσβεία στη Λευκωσία. Τους χειμώνες στην Οδό Γλάδστωνος και τα καλοκαίρια σε ένα νοικιασμένο σπίτι με τη γυναίκα του και τις δυο τους κορούλες. Στη Λάπηθο, στη βόρεια Κύπρο, στο σπίτι του τελευταίου αρχιτέκτονα του βρετανικού θρόνου στο νησί σερ Όστεν Χάρισον, το ωραιότερο σπίτι της ανατολικής Μεσογείου, όπως το είχε χαρακτηρίσει ο Λώρενς Ντάρελ.

Μια άλλη αντίληψη για την ιστορία

Σε ένα σημείο του βιβλίου του, που αποπνέει βαθειά αγάπη για τον κυπριακό περίγυρο, ο Σαρτόριους γράφει πως το νησί είναι μια «σμικρογραφία της παγκόσμιας ιστορίας». Και σε συνέντευξή του αυτές τις μέρες στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung εξηγείται εν συντομία: «Μέσα σ’ αυτό το στρατηγικά σημαντικό καρυδότσουφλο ταρακουνήθηκαν όλες οι δυνάμεις που κυριάρχησαν στην παλιά Εσπερία: Φοίνικες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Σταυροφόροι, Ενετοί, Γενουάτες μέχρι τους Οθωμανούς και τελικά τους Βρετανούς αποικιοκράτες. Όλοι άφησαν τα ίχνη τους. Ας πάρουμε τους Λουζινιάν, τους Γάλλους σταυροφόρους, που ανακηρύχθηκαν βασιλείς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ. Βασίλεψαν τρεις αιώνες στο νησί και άφησαν πίσω τους θαυμαστά οικοδομήματα. Οι γοτθικοί καθεδρικοί ναοί της Λευκωσίας και της Φαμαγκούστας μπορούν να συγκριθούν με εκείνους της Σαρτρ και της Ρεμς. Και το μοναστήρι του Μπελλαπάις μαρτυρεί ακόμα τη λάμψη του φραγκικού μεσαίωνα στην Κύπρο.» Έτσι παρακολουθεί ο Σαρτόριους την πολυκύμαντη ιστορία της Κύπρου, όχι σαν διαδοχή αλλεπάλληλων κατακτήσεων και δεινών, αλλά σαν θαυμαστή αλληλουχία γόνιμων επιρροών. Βλέπει την ιστορία ως αυτό που υπήρξε, όχι ως αυτό που δεν θα έπρεπε να είχε συμβεί.

Η παγερή αδιαφορία των κοινοτήτων

Αλλά και για τη σημερινή Κύπρο κάτι έχει να μας πει η διεισδυτική ματιά του, κάτι που εμείς δύσκολα θα το συνειδητοποιούσαμε ή θα το διατυπώναμε ποτέ έτσι. Σε ένα σημείο του βιβλίου του βάζει στο στόμα του Βρετανού επιτετραμμένου στη Λευκωσία τα ακόλουθα για την κατάσταση στην Κύπρο μετά τη διχοτόμηση: «Το δυσάρεστο είναι ότι δεν πιστεύω πια σε καμιά πολιτική λύση του κυπριακού. Αν υπάρξει ποτέ λύση, τότε αυτή μπορεί να πετύχει μόνο μαζί με τους ανθρώπους, μέσα στους ανθρώπους. Αλλά στο μεταξύ υπάρχει μια σχεδόν ακραία αδιαφορία των μεν για τους δε. Οι Ελληνοκύπριοι δεν θέλουν να αντιληφθούν πώς νοιώθουν, τι πιστεύουν, τι ελπίζουν, τι φοβούνται οι Τουρκοκύπριοι. Και αντίστροφα το ίδιο. Αυτή η αδιαφορία είναι το πραγματικό κακό, και όχι οι θέσεις της Άγκυρας και της Αθήνας.» Δυο μόνο, αλλά αρκετές για στοχασμό, οξυδερκείς παρατηρήσεις ενός ξένου για την Κύπρο.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη