Ερντογάν και Ασάντ, τα «αγκάθια» στο μεταναστευτικό

O Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος τους Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της ΕΕ, στην έγγραφη πρόσκληση προς τους 28 για το Συμβούλιο Κορυφής, που ξεκινά το απόγευμα, ανέφερε μια σειρά θεμάτων που θα πρέπει να συζητηθούν, όπως για τον Κανονισμό του Δουβλίνου, που δεν φαίνεται να λειτουργεί, για τα hotspots στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και για τη κοινή ευρωπαϊκή πολιτική χορήγησης ασύλου. Τα πιο δύσκολα θέματα όμως τα άφησε για απόψε το βράδυ και αφορούν στις εξωτερικοπολιτικές διαστάσεις της προσφυγικής κρίσης.

H Τουρκία ζητά ανταλλάγματα

Πιο συγκεκριμένα, ο Τουσκ θέτει δύο σοβαρές παραμέτρους που έχουν να κάνουν με τη στάση της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία και τη Συρία. Κατά την πρόσφατη επισκεψή του στις Βρυξέλλες, ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έκανε σαφές ότι χωρίς ανταλλάγματα δεν πρόκειται να κάνει τίποτα για να σταματήσει τη ροή προσφύγων από τη Συρία. Εκείνο που επιδιώκει είναι τη δημιουργία ζώνης ασφάλειας στη βόρεια Συρία και το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στις προενταξιακές διαπραγματεύσεις. Όχι ένα οποιοδήποτε, αλλά το κεφάλαιο 24 που ρυθμίζει μεταξύ άλλων, τα λεπτά θέματα ασφάλειας και δικαιοσύνης. Για την Τουρκία είναι σημαντικό να συμπεριληφθεί ανάμεσα στις ασφαλείς χώρες, κάτι που υποστήριξε χθες για πρώτη φορά και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Ακόμα να καταγραφεί πρόοδος στο θέμα χορήγησης βίζας και να μετεγκατασταθεί στην ΕΕ ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων.

Παρά το γεγονός ότι δεν έχουν προχωρήσει οι διαδικασίες εκδημοκρατισμού της χώρας – μάλλον το αντίθετο συμβαίνει – η ΕΕ υπό τις παρούσες συνθήκες δεν μπορεί να αρνείται παραχωρήσεις. Πολλοί πιστεύουν πως κυρίως η Γερμανία πρέπει να βάλει νερό στο κρασί της και δείχνουν ελάχιστη κατανόηση για τα «διττά μηνύματα» - έτσι τα χαρακτήρισε ευρωπαίος διπλωμάτης - που στέλνει το Βερολίνο. Ωστόσο κυβερνητικοί κύκλοι αφήνουν να διαρρεύσει ότι υπάρχει πρόθεση για διπλωματική κινητικότητα. Υπό αυτήν την έννοια, η επίσκεψη της καγκελαρίου την ερχόμενη Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη ξυπνά μεγάλες προσδοκίες.

Ο Ασάντ μέρος της λύσης;

Μεγάλες δυσκολίες προκύπτουν από τις εξελίξεις στη Συρία και τη στάση της ΕΕ απέναντι στον Μπασάρ αλ Ασάντ. Τελευταία καταγράφεται κλίμα μεταστροφής προς μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση σε σχέση με τη συμμετοχή του Σύρου προέδρου σε ειρηνευτική λύση. Υπάρχουν ορισμένοι που ελπίζουν να καθίσει και η Ρωσία στο ίδιο τραπέζι διαπραγματεύσεων με την ΕΕ για το συριακό, όπως έγινε και με τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Στην ατζέντα του Συμβουλίου Κορυφής υπάρχουν και θέματα που έμειναν εκκρεμή από προηγούμενες συναντήσεις. Ενώ για παράδειγμα άρχισαν οι πρώτες μετεγκαταστάσεις προσφύγων, το εγχείρημα των hot spots παραμένει αίολο, διότι προφανώς φαντάζει πιο εύκολο από ότι είναι στην πραγματικότητα. Στα χαρτιά αναφέρεται ότι πρόκειται για μια μορφή κινητής υπηρεσίας που θα τοποθετείται σε σημεία εισόδου προσφύγων στην Ιταλία και σύντομα στην Ελλάδα. Βέβαια, το Βερολίνο έχει πιο συγκεκριμένες προσδοκίες για τα hot spots, όπου δεν θα γίνεται μόνο ταυτοποίηση και θα δίνονται οι πρώτες βοήθειες, αλλά θα γίνονται και απελάσεις.

Αυτή η διαφορετική πρόσληψη των hot spots είναι λεπτομέρεια μπροστά στο ερώτημα του τι θα γίνει με το ευρωπαϊκό άσυλο. Ο Κανονισμός του Δουβλίνου, σύμφωνα με τον οποίο οι πρόσφυγες απωθούνται στις χώρες πρώτης εισόδου, έχει περάσει στην ιστορία. Αλλά οι ευρωπαίοι διπλωμάτες προειδοποιούν να μην «κυρηχθεί κλινικά νεκρός ο Κανονισμός χωρίς εναλλακτική».

Έλεγχος εξωτερικών συνόρων

Κοινός παρονομαστής είναι ο περιορισμός της τεράστιας ροής προσφύγων. Οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης φαίνεται να έχουν καταλήξει σε μια πιο ριζοσπαστική λύση, στον ενδελεχή έλεγχο των συνόρων τους. Η λεγόμενη ομάδα χωρών του Βίζεγκραντ δηλαδή η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία και η Πολωνία, ετοιμάζει μάλιστα δική της κοινή στρατιωτική μονάδα για τη φύλαξη των νότιων συνόρων της Ουγγαρίας χωρίς προηγούμενη συμφωνία με τις Βρυξέλλες. «Δεν χρειαζόμαστε τις Βρυξέλλες για τον συντονισμό, ενημερώσαμε τους ευρωπαίους εταίρους μας και δείχνουν θετική στάση» δηλώνει ένας διπλωμάτης. Και είναι αλήθεια. Οι χώρες αυτές είναι λιγότερο απομονωμένες από ότι πριν λίγες εβδομάδες, όταν η ΕΕ αποφάσισε με πλειοψηφία την υποδοχή και μετεγκατάσταση προσφύγων ανά χώρα. «Όλοι είναι πεπεισμένοι ότι θα πρέπει να ελέγξουμε τα εξωτερικά μας σύνορα για τον περιορισμό της ποσφυγικής ροής», αναφέρεται από κυβερνητικούς κύκλους στο Βερολίνο.

Πάντως, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ επέκρινε την έλλειψη βοήθειας σε χώρες που δέχονται πολλούς πρόσφυγες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα. Χρειάζονται άμεση ενίσχυση προσωπικού για την ταυτοποίηση και καταγραφή των προσφύγων, συμπλήρωσε. Η Frontex και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου κατέγραψαν ανάγκες για περισσότερους από 1000 εμπειρογνώμονες και υπαλλήλους, μέχρι σήμερα υπάρχουν υποσχέσεις για 122.

Ειρήνη Αναστασοπούλου (SZ, afp, Spiegel Online)