Ευρωπαϊκές πιέσεις για μεταρρυθμίσεις

Όταν τον Δεκέμβριο του 2013 ο τότε πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς συναντούσε στη Μόσχα τον Ρώσο ομόλογό του Βλάντιμιρ Πούτιν, το σκηνικό ήταν δεδομένο: τα κρατικά ταμεία στο Κίεβο είχαν αδειάσει, αλλά ένας ισχυρός και γενναιόδωρος γείτονας θα απέτρεπε τη χρεοκοπία. Πράγματι, ο Πούτιν παραχώρησε δάνειο συνολικού ύψους 15 δις δολαρίων, αλλά μετά από έναν χρόνο η Ουκρανία αναζητεί και πάλι οικονομική στήριξη στο εξωτερικό, αυτή τη φορά στην Ευρώπη.

Αφορμή για την επίσκεψη του Ουκρανού πρωθυπουργού Αρσένι Γιατσένιουκ αυτήν την εβδομάδα στις Βρυξέλλες είναι η πρώτη σύγκληση του συμβουλίου σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας, το οποίο καλείται να υλοποιήσει τη συμφωνία σύνδεσης που υπέγραψαν οι δύο πλευρές το περασμένο καλοκαίρι. Το πιο ουσιαστικό κομμάτι της συμφωνίας, δηλαδή η δημιουργία ζώνης ελεύθερων συναλλαγών ανάμεσα στην ΕΕ και στην Ουκρανία, ουσιαστικά «μπαίνει στο ψυγείο» μέχρι τα τέλη του 2015 λόγω των ρωσικών αντιδράσεων. Αυτό που αναμένεται να κυριαρχήσει στις διαβουλεύσεις του Κιέβου με τις Βρυξέλλες είναι η επιτακτική ανάγκη για οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία.

«Κατανόηση», αλλά και «απογοήτευση» στις Βρυξέλλες

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των ρωσόφιλων ανταρτών στην ανατολική Ουκρανία αυξάνουν τις ανάγκες χρηματοδότησης. Μιλώντας στο Κοινοβούλιο, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Γιατσένιουκ δήλωσε ότι η χώρα του θα χρειαστεί για το 2015 επιπλέον 15 δις δολάρια, εκτός από τα 16,7 δις που θα παραχωρήσει στο Κίεβο το ΔΝΤ. Μέχρι στιγμής έχει εκταμιευθεί το ένα τέταρτο των δανείων αυτών. Ο Γιατσένιουκ επιμένει ότι η Ουκρανία δεν είναι σε θέση να αποτρέψει μόνη της τη χρεοκοπία και φιλοδοξεί να συγκεντρώσει τα απαραίτητα κονδύλια σε μία διεθνή διάσκεψη δωρητών, η οποία ωστόσο συζητείται εδώ και πολλούς μήνες, χωρίς να ορίζεται συγκεκριμένη ημερομηνία για την πραγματοποίησή της.

«Το Κίεβο έχει ένα μεγάλο πρόβλημα: είναι αδύνατον να χρηματοδοτήσει έναν ισχυρό στρατό και την ίδια στιγμή να προωθεί οικονομικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και να κατευνάζει τις λαϊκές αντιδράσεις» τονίζει ο Ντάνιελ Γκρος, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών (CEPS) στις Βρυξέλλες. Η Ευρώπη το γνωρίζει αυτό, αλλά «είναι μάλλον απογοητευμένη, γιατί μέχρι σήμερα δεν έχει δει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις» στην οικονομία, αλλά και στην αστυνομία ή στη δικαιοσύνη, τονίζει ο Γκρος. Τώρα ο πρωθυπουργός Γιατσένιουκ υπόσχεται δραστικές περικοπές σε αντάλλαγμα για την παροχή οικονομικής βοήθειας: θέλει να περικόψει τις κρατικές δαπάνες με αποτέλεσμα να διπλασιάζονται ή και να τριπλασιάζονται οι τιμές για ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, φυσικό αέριο και θέρμανση. Επιπλέον θέλει να ανεβάσει το όριο συνταξιοδότησης από τα 60 στα 63 έτη, να καταργήσει τη δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας και να τερματίσει τις κρατικές επιδοτήσεις για τους χαμηλόμισθους. Από την πλευρά της ΕΕ υπόσχεται οικονομική βοήθεια ύψους 11 δις ευρώ, εκ των οποίων έχει εκταμιευθεί μόνο ένα μικρό μέρος, ενώ η αποπληρωμή του συνολικού ποσού θα εξαρτηθεί από την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων.

Μόνο το 1% της βοήθειας μένει στην Ουκρανία

Το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας από το εξωτερικό επιστρέφει όμως και πάλι στο εξωτερικό. Μόνο μέσα στο 2014 «η Ουκρανία πλήρωσε 14 δις δολάρια για την εξόφληση παλαιότερων δανείων και χρεών» ανέφερε ο πρωθυπουργός Γιατσένιουκ. Ο διευθυντής του CEPS Ντάνιελ Γκρος υπολογίζει ότι, από τα δέκα και πλέον δισεκατομμύρια της ευρωπαϊκής βοήθειας, λιγότερα από 100 εκ. (δηλαδή περίπου το 1% του συνολικού ποσού), θα αξιοποιηθούν τελικά για την οικονομική ανάπτυξη στην ίδια την Ουκρανία. Αν αναλογιστούμε και τη μάστιγα της διαφθοράς στην Ουκρανία, το ποσό αυτό «είναι μία σταγόνα στον ωκεανό» λέει χαρακτηριστικά ο Γκρος και προτείνει στην ΕΕ να ακολουθήσει μία αντισυμβατική τακτική: αντί να παραχωρήσει τα χρήματα στην κυβέρνηση του Κιέβου, να ανοίξει γραφεία σε πολλές πόλεις της Ουκρανίας και να μοιράζει χρήματα απευθείας στους δικαιούχους.

Η επίσκεψη Γιατσένιουκ στις Βρυξέλλες σηματοδοτεί και την απαρχή νέων, εντατικών διαβουλεύσεων με την Ουκρανία. Την Τρίτη η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την πολιτική ασφάλειας και άμυνας Φεντερίκα Μογκερίνι αναμένεται στο Κίεβο, ενώ δύο μέρες αργότερα ο πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο θα ταξιδέψει στις Βρυξέλλες, για να συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ.

Roman Goncharenko / Γιάννης Παπαδημητρίου