Η ευρωζώνη στην παγίδα του ιδιωτικού χρέους

Η Ιρένε Γκονζάλεθ είναι μία από τους εκατομμύρια Ισπανούς και Ισπανίδες που πλήττεται από τις δραματικές επιπτώσεις της φούσκας ακινήτων. Προ 12ετίας είχε αγοράσει το ιδιόκτητο διαμέρισμά της σε υψηλή τιμή, εκμεταλλευόμενη τις δυνατότητες φθηνού δανεισμού που προσέφερε το κράτος. Στο μεταξύ η αξία του διαμερίσματος έπεσε κατακόρυφα, το εισόδημά της ψαλιδίστηκε, αλλά το δάνειο παραμένει ανεξόφλητο. Ακόμη κι αν πωλούσε το σπίτι, το αντίτιμο δεν θα κάλυπτε το υπόλοιπο του δανείου. Έτσι η Ιρένε, όπως και εκατοντάδες χιλιάδες ακόμη ισπανικά νοικοκυριά έρχεται αντιμέτωπη με το φάσμα της έξωσης.

Η Ισπανία έχει συσσωρεύσει στο μεταξύ χρέη 2,5 τρισ. ευρώ, με το 70% αυτών να είναι ιδιωτικά. Η χώρα της ιβηρικής μάλιστα δεν αποτελεί εξαίρεση. Την ώρα που το δημόσιο χρέος των χωρών-μελών του ευρώ ανέρχεται στο 90% του ΑΕΠ της ευρωζώνης, τα ιδιωτικά χρέη είναι τουλάχιστον τριπλάσια από το ΑΕΠ της νομισματικής ένωσης. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Κλέμενς Φυστ, καθηγητή Οικονομικών και διευθυντή του Ινστιτούτου Μελετών της Ευρωπαϊκής Οικονομίας (ZEW), τα στοιχεία αυτά πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή. «Πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του ότι οι παράγοντες του ιδιωτικού τομέα χρωστούν χρήματα ο ένας στον άλλον. Αυτό σημαίνει ότι τα χρέη του ενός είναι απαιτήσεις του άλλου», εξηγεί ο γερμανός καθηγητής.

«Ο δανεισμός είναι το θεμέλιο της ευημερίας μας»

Το παράδειγμα της φούσκας ακινήτων στην Ισπανία δείχνει πώς μέσα από την αδυναμία των ιδιωτών να εξοφλήσουν τα δάνεια, το πρόβλημα μεταφέρθηκε στις τράπεζες, οι οποίες ανακεφαλαιοποιήθηκαν από το Μόνιμο Μηχανισμό Στήριξης (ESM) με δάνειο 40 δισ. ευρώ με εγγυητή το ισπανικό κράτος. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν σαφή όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χρέους. Όπως επισημαίνει ο Κλέμενς Φυστ πάντως, ούτε το ένα ούτε το άλλο είναι εξ ορισμού αρνητικά, καθώς όπως λέει, «χωρίς ανάληψη χρεών οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να επενδύσουν. Αυτό σημαίνει ότι τα χρέη και ο δανεισμός είναι στην πραγματικότητα το θεμέλιο της ευημερίας μας».

Το πρόβλημα ξεκινά από το σημείο στο οποίο τα χρέη γίνονται δυσανάλογα σε σχέση με το εισόδημα και την παραγωγικότητα των ανθρώπων, εκτιμά ο Χάνο Μπεκ, καθηγητής Οικονομίας στην Ανώτατη Σχολή του Πφορτσχάιμ. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται, όπως λέει, έντονα σε ορισμένες χώρες της ευρωζώνης. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε κατά τον Κλέμενς Φυστ και η υιοθέτηση του ευρώ. Όπως εκτιμά, «ο κίνδυνος της υποτίμησης δεν υπήρχε πια, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το επενδυτικό ενδιαφέρον και να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού. Οι άνθρωποι αντέδρασαν στη μείωση των επιτοκίων δανειζόμενοι ολοένα περισσότερο».

Ο υπέρογκος δανεισμός δεν είναι νοτιοευρωπαϊκή αποκλειστικότητα

Ωστόσο, ο υπερβολικός δανεισμός δεν είναι αποκλειστικότητα των χωρών της νότιας Ευρώπης. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, τα ιδιωτικά χρέη ανέρχονται στο 250% του διαθέσιμου εισοδήματός των ιδιωτών, ενώ και στη Γερμανία αυξάνεται η πιθανότητα μίας φούσκας ακινήτων δεδομένου ότι πολλοί Γερμανοί επενδύουν σε ακίνητα, καθώς οι τραπεζικές καταθέσεις αποφέρουν αμελητέα οφέλη. Η μείωση του βασικού επιτοκίου από την ΕΚΤ, έχει οδηγήσει σε δραματικό περιορισμό των εσόδων από τραπεζικές καταθέσεις. Όταν μάλιστα το επιτόκιο δεν ξεπερνά τον δείκτη πληθωρισμού, οι ειδικοί κάνουν λόγο για χρηματοοικονομική καταστολή. Αυτό οδηγεί σε ένα είδος αναδιανομής προς όφελος των πιστωτών. Και καθώς ολοένα περισσότερα ιδιωτικά χρέη επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς, τα κράτη εξετάζουν την επιλογή της περιστολής των χρεών μέσω του πληθωρισμού.

Ένα άδικο εργαλείο, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Χάνο Μπεκ, καθώς όπως λέει, «πλήττει κυρίως τους πολίτες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να επενδύσουν σε αντικείμενα αξίας. Ο πληθωρισμός είναι κατά βάση ένας φόρος για την κατοχή μετρητών. Τον θεωρώ μάλιστα πολύ αντιδημοκρατικό φόρο, καθώς επιβάλλεται αθόρυβα και δεν τίθεται σε ψηφοφορία».

Ο Χάνο Μπεκ θεωρεί πιο έντιμη και ενδεδειγμένη λύση για τη μείωση του δημόσιου χρέους την αύξηση της φορολογίας και εκτιμά ότι το κούρεμα χρέους σε ορισμένες χώρες της ευρωζώνης αποτελεί αναπόφευκτη εξέλιξη. «Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, αλλά πιθανώς και στις περιπτώσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, τα χρέη είναι αδύνατον να εξοφληθούν» εκτιμά ο γερμανός οικονομολόγος.

Zhang Danhong / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης