Η Ευρώπη πεθαίνει. Ή μήπως γεννιέται;

Ποιος ξέρει αν η ιστορία θα έχει ευτυχές τέλος; Σίγουρα είχε ευτυχή αφετηρία στα μετεφηβικά σκιρτήματα του χρονογράφου. Ήταν πριν από 29 χρόνια, όταν η παρέα ταξίδευε νυχθημερόν με ένα γηραιό Simca σε ημιδιάλυση, για να φτάσει στην Τοσκάνη της νοσταλγίας και της ελευθερίας, όπου ποθείς τα πολλά, αλλά αρκείσαι και στα λίγα: «Είχε ζέστη, πήραμε ένα Μερλό σε βιδωτό μπουκάλι και το ήπιαμε όλο στα σκαλιά της εκκλησίας» θυμάται ο Ζεμπάστιαν Σεπ.

Η πρώτη γουλιά ελευθερίας έφερε και τη δεύτερη: «Βγάζαμε χαρτζιλίκι φτύνοντας φωτιές στους δρόμους και με σπαστά ιταλικά είχαμε ήδη φωλιάσει, νομίζαμε, στην καθημερινότητα των ντόπιων, που τους βλέπαμε χαλαρούς, διψασμένους για ζωή, μακριά από τη μιζέρια που ξέραμε. Έτσι λέγαμε τότε, που είμαστε είκοσι χρονών και σίγουροι ότι τα βρήκαμε με τον κόσμο και με εμάς τους ίδιους».

Η τρίτη γουλιά ήταν πικρή: «Όποιος επέστρεψε αργότερα για σπουδές ή για δουλειά συνειδητοποίησε ότι αυτή η αίσθηση οφειλόταν περισσότερο στον πόθο μας για την Ιταλία, παρά στην ίδια την Ιταλία. Βρεθήκαμε υποχρεωμένοι να υποκλινόμαστε σε γραφειοκράτες-δικτατορίσκους και να μας τραβούν από τη μύτη αυταρχικοί προϊστάμενοι ή καθηγητές. (…) Κι όταν ψάχναμε δουλειά, συνήθως μας ρωτούσαν: ‘Ma chi ti conosce? Ποιος σε γνωρίζει;’ Που σημαίνει: ‘Ποιος σε προστατεύει;’ Γιατί αν δεν έχεις κλίκα να σε προστατεύει από κακοτοπιές, ούτε ψύλλος στον κόρφο σου…’»

Σχέση αγάπης και μίσους

Ο χρονογράφος συνειδητοποιεί ότι ο πόθος για την Ιταλία δεν ήταν παρά ψυχολογική προβολή, ότι οι συνθήκες ζωής στην χώρα της εφηβικής του φαντασίας ήταν διαμετρικά αντίθετες με τον πόθο για ηλιόλουστη ελευθερία στα σκαλιά της εκκλησίας. Βασανιστικά τα ερωτήματα: μήπως όλη η ευρωπαϊκή ιδέα οικοδομείται μέσα από παρόμοιες ψυχολογικές προβολές; Μήπως η απογοήτευση εν μέσω κρίσης θα μας οδηγήσει στην απόρριψη, όπως γίνεται πολλές φορές με την αγάπη που δεν βρίσκει ανταπόκριση;

Το σίγουρο είναι ότι από τότε που ξέσπασε η κρίση εμείς οι Ευρωπαίοι γνωριζόμαστε καλύτερα. Αλλά αυτή η γνωριμία δεν είναι ανώδυνη, πιστεύει ο χρονογράφος: «Είναι λίγο σαν το ζευγαράκι που μπαίνει σε δικό του σπίτι για να συνειδητοποιήσει, αν είναι δυνατόν, ότι για να συμβιώσεις πρέπει να πλένεις και βρώμικες κάλτσες».

Για να μιλήσουμε πολιτικά: Σήμερα διαμορφώνεται πλέον μία «ευρωπαϊκή εσωτερική πολιτική», όπου όλα τα θέματα αφορούν όλους. Η διπλωματική αβρότητα προς το «εξωτερικό» υποχωρεί, ακριβώς γιατί η Ευρώπη δεν θεωρείται πλέον «εξωτερικό» ή τουλάχιστον όχι τόσο πολύ όσο τον 19^ο αιώνα, όταν ένα απαξιωτικό σχόλιο για μία γειτονική χώρα θα πυροδοτούσε πολεμική σύγκρουση. Τα γνωρίζει όλα αυτά ο σοσιαλδημοκράτης πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, παρεμβατικός όσο κανείς από τους προκατόχους του. Τα έλεγε από το 2011 η Άνγκελα Μέρκελ: «Τα προβλήματα των Ιρλανδών είναι και προβλήματα των Σλοβάκων, τα προβλήματα των Ελλήνων είναι και προβλήματα των Ολλανδών».

Οι ευκαιρίες της μελλοντικής Ευρώπης

Όποιος έχει την εξωστρέφεια να κινηθεί στο νέο περιβάλλον, θα επωφεληθεί, πιστεύει ο χρονογράφος. Ακόμη και κάποιοι μεμψίμοιροι Γερμανοί θα ανταμειφθούν: «Αντί να γκρινιάζουμε συνεχώς για τους κινδύνους που απειλούν το τραπεζικό μας βιβλιάριο, γιατί να μην αισθανθούμε λίγο υπερήφανοι εμείς οι Γερμανοί, που δίνουμε βοήθεια σε όσους προσπαθούν να ξεπεράσουν την κρίση; Ίσως αυτός να είναι ο σπόρος για έναν νέο πατριωτισμό ευρωπαϊκής αλληλεγγύης», ένα πολιτειακό ιδεώδες, που αντικαθιστά ή συμπληρώνει τον «συνταγματικό πατριωτισμό των θεσμών» του περασμένου αιώνα.

Δυστυχώς, δεν λείπουν και οι παρενέργειες: «Η Άνγκελα Μέρκελ και ο Νικολά Σαρκοζί πείθουν τον πρωθυπουργό της Ελλάδας να ματαιώσει δημοψήφισμα σχετικά με τα μέτρα λιτότητας, λες και πρόκειται για έναν ενοχλητικό έπαρχο και όχι για ηγέτη ανεξάρτητου κράτους». Στη συνέχεια η καγκελάριος «κατεβαίνει στον προεκλογικό αγώνα στη Γαλλία υπέρ του Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος χάνει τις εκλογές (και) γι αυτόν τον λόγο». Ακόμα και ο Επίτροπος Νομισματικών Υποθέσεων Όλι Ρεν ομιλεί ως Ευρωπαίος υπουργός Οικονομικών, προσπαθώντας να επιβάλει παντού μία ατζέντα λιτότητας. «Δεν πρόκειται όμως για την απόλυτη τεχνοκρατική αλήθεια, είναι απλώς μία πολιτική θεωρία μεταξύ πολλών άλλων» γράφει ο Sebastian Schoepp.

SüddeutscheZeitung/ Γιάννης Παπαδημητρίου

Υπεύθ. σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος