Η ημέρα του γερμανού πρόσφυγα

Μία από τις οικογένειες των εκτοπισμένων ήταν και εκείνη του 82χρονου σήμερα Λίμπχαρντ Φράνκες. Το Μάιο του 1946 μεταφέρθηκαν με διαταγή των τσεχοσλοβακικών αρχών από τη σημερινή Τσέρνα Βόντα της Τσεχίας. Κάθε άνθρωπος επιτρεπόταν να πάρει μαζί του αποσκευές βάρους μέχρι 70 κιλών. Η μοίρα του Φράνκες μοιάζει με αυτήν εκατομμυρίων Γερμανών. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά τη λήξη του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους στην Ανατολική Πρωσία, την Πομερανία, τη Σιλεσία και τη Σουδητία.

Δεν υπήρχε χώρος για τους «χαμένους»

Η προγραμματική συμφωνία του γερμανικού κυβερνητικού συνασπισμού προβλέπει την καθιέρωση μίας ημέρας μνήμης για όλους εκείνους που διώχθηκαν ή αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν τότε. Σύμφωνα με την Έρικα Στάινμπαχ, πρόεδρο της Ένωσης των Εκδιωχθέντων, αυτή η μέρα θα έπρεπε να είχε καθιερωθεί προ πολλού. Όπως λέει, «χαίρομαι που υπάρχει στην προγραμματική συμφωνία. Δεν πρόκειται για ένα θέμα που απλά συγκινεί τους ανθρώπους στη Γερμανία, αλλά είναι και ένα κεφαλαιώδες ζήτημα πολιτισμικής πολιτικής, επειδή αποτελεί κομμάτι όλων μας. Παρότι όλα έχουν τις ρίζες τους σε περιοχές που δεν ανήκουν σήμερα στη Γερμανία, παραμένουν μέρος της πολιτισμικής μας ταυτότητας».

Ο τόπος γέννησης του Λίμπχαρντ Φράνκες ανήκε στη Σουδητία. Όπως θυμάται ο ίδιος, εκεί μιλούσαν παλιότερα μόνο γερμανικά και υπήρχαν ελάχιστοι Τσέχοι. Η Σουδητία προσαρτήθηκε στο Γ’ Ράιχ με τη Συμφωνία του Μονάχου το 1938. Μετά τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας το 1945, δεν υπήρχε πια χώρος για τους «χαμένους». Η αναγκαστική μετοίκηση των γερμανικών πληθυσμών από τις πρώην ανατολικές επαρχίες ήταν απόρροια των αποφάσεων που έλαβαν οι μεγάλες συμμαχικές δυνάμεις στη Διάσκεψη του Πότστνταμ. Ορισμένοι ιστορικοί μάλιστα κάνουν λόγο για εθνοκάθαρση.

Αντιμετωπίστηκαν σαν εισβολείς

Άνθρωποι στοιβάχτηκαν σε βαγόνια που προορίζονταν για μεταφορά ζώων. Περίπου οκτώ εκατομ. μεταφέρθηκαν στη Δυτική Γερμανία και τέσσερα εκατομ. κατέληξαν στη μετέπειτα Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Σύμφωνα με τον Μάνφρεντ Κίτελ, διευθυντή του ιδρύματος Απόδραση, Εκτοπισμός και Συμφιλίωση: «Συχνά οι άνθρωποι ειδοποιούνταν και έπρεπε να βρίσκονται στο σιδηροδρομικό σταθμό συγκεκριμένη ώρα, με συγκεκριμένο βάρος αποσκευών ακόμη και την επόμενη μέρα. Κάποιοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου συχνά επικρατούσαν απάνθρωπες συνθήκες και επιβαλλόταν καταναγκαστική εργασία».

Οι νεοαφιχθέντες αντιμετωπίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σαν εισβολείς στις νέες πατρίδες. Ωστόσο, η παρουσία τους συνέβαλε καθοριστικά στην ανοικοδόμηση και το μεταπολεμικό οικονομικό θαύμα. Σήμερα, μετά από πολλά χρόνια, αποφασίστηκε η καθιέρωση μίας ημέρας μνήμης για τη μοίρα αυτών των ανθρώπων, της ημέρας του γερμανού πρόσφυγα. Απομένει μόνο η εύρεση της ημερομηνίας. Υπό συζήτηση βρίσκονται η Ημέρα της Πατρίδας, που εορτάζεται την πρώτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου και η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων στις 20 Ιουνίου.

Nastassja Steudel / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος