Η οικονομική διάσταση της «αραβικής άνοιξης»

Οι επαναστατικές αλλαγές στη βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή αποτελούν περισσότερο πολιτική ανατροπή και λιγότερο οικονομική αναμόρφωση. Άλλωστε οι χώρες της περιοχής δεν είχαν σοσιαλιστική οικονομία με κεντρικό σχεδιασμό. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, υπήρχε ήδη ένα τραπεζικό σύστημα σε πλήρη λειτουργία. Μόνο που στο σύστημα αυτό είχαν πρόσβαση πολύ λίγοι και με ιδιαίτερα αδιαφανή κριτήρια, επισημαίνει ο Φόλκερ Πέρτες, διευθυντής του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής στο Βερολίνο.
«Σε σύγκριση με άλλες χώρες οι αιγυπτιακές τράπεζες δεν πήγαιναν και άσχημα. Το πρόβλημα είναι ότι χορηγούσαν δάνεια μόνο σε 30 οικογένειες που ήταν καλά δικτυωμένες μεταξύ τους και διατηρούσαν προνομιακές σχέσεις με το καθεστώς» τονίζει ο Φόλκερ Πέρτες.

Κατακερματισμός και χαμηλή παραγωγικότητα

Αποτέλεσμα: Το 99% των επιχειρήσεων στην Αίγυπτο είναι πολύ μικρής κλίμακας, με ελάχιστο προσωπικό. Γι όλους αυτούς τους επιχειρηματίες του καθημερινού μόχθου, η πολιτική ανατροπή επέφερε σημαντικές περικοπές, εκτιμά ο Μάρκους Λέβε από το Γερμανικό Ινστιτούτο Αναπτυξιακής Πολιτικής.
«Μέχρι σήμερα βιώνουν κυρίως τις αρνητικές συνέπειες των επαναστάσεων. Σε όλες τις χώρες της αραβικής άνοιξης η οικονομική ανάπτυξη συρρικνώθηκε δραματικά, έστω και αν δεν μετετράπη σε ύφεση. Πολλοί κλάδοι της τοπικής οικονομίας έχουν καταρρεύσει, ιδιαίτερα όσοι απευθύνονται στην εσωτερική αγορά. Αυτό οφείλεται στη δραστική μείωση της εσωτερικής ζήτησης και την αβεβαιότητα για το μέλλον» τονίζει ο συνεργάτης του γερμανικού ινστιτούτου.

Και αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η αβεβαιότητα εμποδίζει και τους ξένους επενδυτές να δραστηριοποιηθούν, ενώ η αναξιοπιστία του εκπαιδευτικού συστήματος οξύνει το ούτως ή άλλως υπαρκτό πρόβλημα της μειωμένης ανταγωνιστικότητας.
«Σε πολλές περιπτώσεις οι μισθοί για πλήρες ωράριο αγγίζουν τα όρια της φτώχειας, κι όμως αυτοί οι εργαζόμενοι παράγουν πολύ λίγα, γιατί δεν διαθέτουν επαρκή εκπαίδευση και επαγγελματική εξειδίκευση. Έτσι, η παραγωγικότητα στις χώρες αυτές είναι πολύ χαμηλότερη από τις περισσότερες χώρες της ανατολικής Ασίας» επισημαίνει ο Μάρκους Λέβε.

Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από τη δημοσιονομική ένδεια. Η νέα κυβέρνηση της Αιγύπτου είναι αντιμέτωπη με ένα συνεχώς αυξανόμενο έλλειμμα, το οποίο εν πολλoίς οφείλεται στην εξασθένηση της οικονομίας και στο αυξανόμενο κόστος δανεισμού, αλλά και στη συνεχιζόμενη κρατική επιδότηση της ενέργειας και των βασικών ειδών διατροφής. Ο περιορισμός αυτών των επιδοτήσεων, που φτάνουν πλέον το 20% του κρατικού προϋπολογισμού στην Αίγυπτο, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη χορήγηση δανείου από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Επιχειρηματικές ευκαιρίες στην Αίγυπτο

Φυσικά μία χώρα σαν την Αίγυπτο παρουσιάζει και πολλές επιχειρηματικές ευκαιρίες, επισημαίνει ο Μπρούνο Βεν, εκπρόσωπος της εταιρίας DEG που χρηματοδοτεί επενδυτικά προγράμματα σε αναπτυσσόμενες χώρες.
«Η Αίγυπτος θα αντιμετωπίσει πρόβλημα νερού σε εύθετο χρόνο, ίσως και μέσα στα επόμενα δύο-τρία χρόνια. Το νερό ρυπαίνεται όλο και περισσότερο, ακόμα και στον ποταμό Νείλο. Η εξοικονόμηση νερού, η επένδυση στην ποιότητα ή την ανακύκλωση του νερού αποτελούν προκλήσεις, για τις οποίες εμείς οι Γερμανοί διαθέτουμε την απαραίτητη εμπειρία και τεχνολογία, που μπορούμε να προσφέρουμε και στην Αίγυπτο» λέει ο Μπρούνο Βεν.

Ο Βεν λέει ότι σε πολλές αραβικές χώρες οι αγορές παρέχουν μεγαλύτερη νομική ασφάλεια από τις ιδιαίτερα δημοφιλείς στους επενδυτές χώρες BRIC, δηλαδή τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα. Παρόμοια άποψη εκφράζει ο διαχειριστής επενδυτικών κεφαλαίων Φαμπρίς Καγιέ, που εργάζεται σε εταιρία συμμετοχών για τις αναπτυσσόμενες χώρες με έδρα το Ντουμπάϊ. Επισημαίνει ωστόσο ότι, όταν κανείς δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στον αραβικό κόσμο, είναι σημαντικό να έχει υπόψη του έναν βασικό κανόνα:

«Δεν κάνουμε δουλειές εκεί που βλέπουμε πολιτική παρέμβαση και επιρροή. Είναι δύσκολο να προβλέψεις την πορεία της επένδυσης, όταν αυτή εξαρτάται από πολιτικές αλλαγές. Επιπλέον υπάρχει το ρίσκο της διαφθοράς και της πολιτικής παρέμβασης και όλα αυτά δεν τα θέλουμε».

Andreas Becker / Γιάννης Παπαδημητρίου

Υπεύθ. Σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης