Λιβύη: Απέτυχε η Διάσκεψη του Βερολίνου;

Πριν από δύο ημέρες η κυβέρνηση εθνικής ενότητας ανακοίνωσε μια στρατιωτική επιτυχία. Οι δυνάμεις της κατέρριψαν ένα ντρόουν των δυνάμεων του στρατηγού Χάφταρ, που συνετρίβη κοντά στην πόλη Μισράτα, στο δυτικό τμήμα της Λιβύης. Μάλιστα ως απόδειξη δημοσίευσαν στο facebook εικόνες από το κατεστραμμένο αεροσκάφος κινεζικής κατασκευής. Η κατάρριψη ήταν για τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης μια επιτυχία άξια γνωστοποίησης, επειδή οι δυνάμεις της υπολείπονται αισθητά από αυτές της εξόριστης κυβέρνησης στο Τόμπρουκ υπό τον στρατηγό Χαφτάρ. Βέβαια, χαίρουν της στήριξης των Τούρκων, αλλά δεν μπορούν να ανταγωνιστούν από τεχνικής άποψης την αντίπαλη πλευρά. Δεν διαθέτουν μάλιστα κάποια υπεροπλία που να φέρει σε δύσκολη θέση τον αντίπαλο. Η Τρίπολη παραμένει υπό τον κλοιό του στρατού του Χάφταρ.

Παραλείψεις της Ευρώπης

Η κατάρριψη του ντρόουν θα μπορούσε να παραμείνει ένα ασήμαντο επεισόδιο από στρατιωτική οπτική γωνία, εάν δεν είχε βαρύτητα από πολιτική άποψη. Δείχνει ότι τα όπλα ακόμα και μετά τη Διάσκεψη για τη Λιβύη στο Βερολίνο δεν έχουν σιγήσει. Ήδη το περασμένο Σαββατοκύριακο τα ΗΕ επέκριναν τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων και την αποστολή ξένων δυνάμεων. Αν και το υπογεγραμμένο κείμενο από τα μέλη της Διάσκεψης κάνει λόγο για ενισχυμένες προσπάθειες απαγόρευσης των εχθροπραξιών και λήψη μέτρων αποκλιμάκωσης, ωστόσο οι προσπάθειες δεν έχουν μετουσιωθεί σε πράξη. Στη Λιβύη η στρατιωτική ισχύς συνεχίζει να παίζει αποφασιστικό ρόλο για την πολιτική δύναμη και επιρροή. Η εύθραυστη κατάσταση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Διάσκεψη του Βερολίνου, τουλάχιστον εν μέρει, απειλείται με αποτυχία. Κάτι που διεφάνη, όταν στα μέσα Ιανουαρίου ο στρατηγός Χάφταρ εγκατέλειψε τη συνάντηση της Μόσχας πριν ολοκληρωθεί και χωρίς να υπογράψει τη συμφωνία. Παρόλα αυτά ο Λίβυος στρατηγός συνεχίζει να χαίρει ρωσικής στρατιωτικής στήριξης.

Αυτό παρακίνησε την Τουρκία να συνεχίσει να στηρίζει την άλλη πλευρά με μισθοφόρους από τη Συρία. Σύμφωνα με τον Εμαντεντίν Μπάντι, από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, αυτό σημαίνει ότι ήδη στο προκαταρκτικό στάδιο της Διάσκεψης του Βερολίνου δεν επετεύχθησαν οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της. Δηλαδή, ανάπτυξη κοινής ευρωπαϊκής θέσης, επί τη βάσει της οποίας να δεσμευτούν οι ξένοι εταίροι σε μια ειρηνευτική διαδικασία. «Οι Ευρωπαίοι έλαβαν ελάχιστα υπόψη το παιχνίδι του συσχετισμού δυνάμεων μέσα στο διεθνή συνασπισμό» τόνισε ο Μπάντι. «Κι αυτό περιόρισε την αξιοπιστία της Ευρώπης ως διαμεσολαβήτριας. Κυρίως όμως παρέλειψε να ασκήσει πίεση στον Χάφταρ, που οφείλεται στο ότι δεν ήθελε να επιβαρύνει τις σχέσεις της με το βασικότερο υποστηρικτή του, τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα».     

Τα όρια των ΗΕ

Αντίστροφα, θα μπορούσε κανείς να προσθέσει, ότι στη Διάσκεψη δεν ελήφθησαν επαρκώς υπόψη τα εξωτερικοπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας. Αραβικές χώρες, που βρίσκονται στο πλευρό του Χάφταρ, κατηγορούν τον πρόεδρο Ερντογάν για νέο-ωθομανικές βλέψεις. Πολύ πιο αποφασιστικής σημασίας είναι το τουρκικό ενδιαφέρον για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο, των οποίων η εκμετάλλευση βρίσκεται στα χέρια αποκλειστικά της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, και όχι της Τουρκίας. Με το μνημόνιο συνεργασίας με την κυβέρνηση Σάρατζ η Άγκυρα θέλει να ξεπεράσει τα εμπόδια.  Είναι και ο μόνος λόγος που τον στηρίζει. Άμεσο συμφέρον στη Λιβύη γενικότερα δεν έχει. Για την Τουρκία η Λιβύη είναι το εργαλείο για την επίτευξη στόχων ενεργειακής πολιτικής. Παρόλα αυτά η διαμάχη για το φυσικό αέριο δεν ήταν αντικείμενο της Διάσκεψης του Βερολίνου, αν και δεν μπορεί κανείς να διαχωρίσει τις δύο αυτές διενέξεις. Λόγω των συνεχιζόμενων εντάσεων στη Λιβύη ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μαας πίεσε για ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ για να διασφαλίσει τις αποφάσεις της Διάσκεψης του Βερολίνου. Όπως είπε, θα πρέπει να γίνει σαφές σε όλους τους παίκτες, που παραβιάζουν το εμπάργκο όπλων, ότι δεν μπορεί να γίνεται χωρίς επιπτώσεις.

Επί τόπου, τα ΗΕ πρόκειται να καλέσουν για διαπραγματεύσεις μέσα στον Ιανουάριο τις δύο πλευρές με στόχο το σχηματισμό νέας κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Μελέτη της ομάδας International Crisis Group (ICG) αναφέρει ότι με τη Διάσκεψη του Βερολίνου έγινε ένα βήμα, αλλά παραμένει υπό αμφισβήτηση, εάν οι δύο πλευρές, και κυρίως ο στρατηγός Χάφταρ, που φαίνεται να προτιμά στρατιωτική λύση, κινηθούν προς μια συμφωνία. Με όλα αυτά δεν αποκλείεται να συνεχιστεί ο πόλεμος. Το σενάριο του ICG προβλέπει επιμονή του Χάφταρ για παραίτηση της κυβέρνησης της Τρίπολης, και του Σάρατζ για αποχώρηση των δυνάμεων του Χάφταρ από την περιοχή γύρω από την Τρίπολη. Τα ΗΕ θα συνεχίσουν την προώθηση πολιτικού διαλόγου σε ομάδα, όπου θα εκπροσωπούνται και οι δύο πλευρές, και την ίδια ώρα ο πόλεμος θα μπορούσε να ξαναρχίσει πάλι.

Κέρστεν Κνιπ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου