Μια ταινία για τη Deutsche Welle στην Ελλάδα

Μνήμες από το παρελθόν και υποθήκες για το παρόν κυριάρχησαν την περασμένη Δευτέρα το βράδυ στην πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ με τίτλο «Λόγος και Αντίσταση». Θέμα του η ελληνική εκπομπή της Deutsche Welle την εποχή της δικτατορίας. Σκηνοθέτης ο Ελληνογερμανός Τίμων Κουλμάσης, γιος της Δανάης που ήταν επίσης μέλος της σύνταξης εκείνη την περίοδο. Θέμα λοιπόν οι άνθρωποι που έφτιαχναν καθημερινά αυτή την αντιδικτατορική εκπομπή, από τις λίγες ελεύθερες φωνές ενημέρωσης τότε, οι ιδέες που τους ενέπνεαν και οι στόχοι που ενστερνίζονταν. Το κατάμεστο αμφιθέατρο τη Δευτέρα ο βράδυ, τα υγρά μάτια του προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, συνεργάτη τότε της εκπομπής, η θερμή συζήτηση που ακολούθησε την προβολή, όλα αυτά δείχνουν για πολλοστή φορά τη θετική εγγραφή της DW στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας.

Άνθρωποι από εύφλεκτα υλικά

Στην οθόνη, στο βήμα, στο ακροατήριο για μια ακόμη φορά οι πρωτεργάτες του μοναδικού εκείνου εγχειρήματος, Νικολάου, Σχινάς, Νικολινάκος, Μαθιόπουλος, Μαυρίδης, Κλαδάκης, άνθρωποι ενθουσιώδεις, άνθρωποι από εύφλεκτα υλικά, πρόθυμοι να διαπληκτισθούν ακόμα και σήμερα για αυτά που τους ένωναν και αυτά που τους χώριζαν τότε, για τον κοινό εχθρό, τη δικτατορία των συνταγματαρχών, και τις διαφορετικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπισή του. Η ιστορία της ελληνικής εκπομπής της DW έχει ήδη τεκμηριωθεί, κατ’ αρχήν με το βιβλίο του τότε διευθυντή της Κώστα Νικολάου στην εκτενή εισαγωγή του, στη συνέχεια με το βιβλίο του Βάσου Μαθιόπουλου, ο οποίος εξέδωσε μια εκτενή σειρά των σχολίων του από τη συχνότητα της DW και τέλος με το CD που εκδώσαμε το 2007, μια σειρά συνεντεύξεων με συνεργάτες της εκπομπής και ανθρώπους που άκουγαν το πρόγραμμα στην Ελλάδα τότε.

Για έναν κριτικό λόγο σήμερα

Άρα, τι κομίζει το ντοκιμαντέρ του Τίμωνα Κουλμάση; Σίγουρα την οπτική επένδυση στα όσα έχουν γραφεί και ηχογραφηθεί μέχρι σήμερα. Αλλά κυρίως κάτι άλλο: το ντοκιμαντέρ αυτό διατυπώνει ένα καίριο ερώτημα. Τότε ο λόγος χρησίμευε ως μέσο αντίστασης σε ένα ανελεύθερο καθεστώς και ως μέσο οραματισμού μιας διαφορετικής κοινωνίας. Αλλά τι σημαίνει ή τι θα σήμαινε σήμερα λόγος κριτικός και μάλιστα στα ΜΜΕ; Αυτό το ανοιχτό ερώτημα κομίζει επί σκηνής ο Κουλμάσης και βέβαια η απάντηση δεν βρίσκεται πια στη δικαιοδοσία των παλιών πρωτεργατών. Αυτοί έπραξαν δίκαια. Αλλά σήμερα, μέσα σε μια ΕΕ με σταθερούς δημοκρατικούς θεσμούς, τι σημαίνει ή τι θα σήμαινε ένας κριτικός λόγος που θα εμφορούνταν από ένα όραμα για έναν καλύτερο κόσμο, σήμερα που τα οράματα ξεθώριασαν και μπήκαν στη ναφθαλίνη; Η συζήτηση τη Δευτέρα το βράδυ έδειξε ποιο θα ήταν το ζητούμενο στον χώρο των μίντια: ένας λόγος που δεν θα αναπαράγει τα στερεότυπα, που δεν θα υπηρετεί απλώς τις ιεροτελεστίες και τις μαντείες και τις υπεκφυγές της πολιτικής, αλλά θα τις βασανίζει και θα τις απλώνει στο φως, ένας λόγος που δεν θα είναι μόνο ιμάντας επεξήγησης της εξουσίας προς το κοινό, αλλά κρησάρα ελέγχου της εξουσίας ενώπιον του κοινού, κάτι σαν αναβάπτιση της δημοσιογραφίας στις απαρχές της. Το μήνυμα το πήραμε και να δούμε τώρα ποιος και πως μπορεί και θέλει να το ενστερνισθεί. Μια εκδήλωση που μας φόρτωσε μνήμες και υποθήκες.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου