Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στο Βερολίνο

Η αγορά και η σύγχρονη εκδοχή της, η πλατεία σαν νέα Βαβυλώνα, με τον θόρυβο και τη χαρακτηριστική τύρβη της είναι αυτή τη φορά το θέμα του Μιχαήλ Μαρμαρινού. Η πλατεία όμως είναι ορισμένες φορές και τόπος συνάθροισης για να παρακολουθήσουν οι άνθρωποι κάποιο σύγχρονο ρήτορα, για παράδειγμα έναν ηθοποιό που λέει στη συγκεκριμένη περφόρμανς: “Η πλατεία σε μια πόλη είναι ένας άδειος χώρος, πιθανώς ένας συγκοινωνιακός κόμβος όπου συναντιόνται δρόμοι από διαφορετικές κατευθύνσεις, όπως και οι άνθρωποι που έρχονται από διαφορετικά σημεία της πόλης.” Ο μονόλογος αυτού του ηθοποιού αγγίζει θέματα γεωγραφικά και κοινωνικά για να καταλήξει κάποτε στην πολιτική σημασία της πλατείας με αναφορές σε ομιλίες που εκφωνήθηκαν για παράδειγμα σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές στο Βερολίνο.

Η αγορά σαν σχολική τάξη

Πρόθεση του Μιχαήλ Μαρμαρινού ήταν να παρουσιάσει τόσο διαχρονικά όσο και συγχρονικά την Αγορά που στην αρχαιότητα ήταν το οικονομικό, διοικητικό, κοινωνικό και πνευματικό κέντρο μιας πόλης και τη μοντέρνα εκδοχή της αγοράς, την πλατεία - με άλλα λόγια το δημόσιο χώρο. Για να το πετύχει αυτό ο σκηνοθέτης έστησε το εξής σκηνικό: στην άμμο μπροστά από τα πέτρινα σκαλιά του θεάτρου βλέπουμε μια αναπαράσταση της αρχαίας Αγοράς με τα άλλοτε κτήρια σε μικρογραφία: το Ναό του Δία, το Βουλευτήριον, το Νομισματοκοπείο κ.ο.κ. Κάθε τόσο εμφανίζεται μια ξεναγός που εξηγεί στους υπολοίπους, δηλαδή στον χορό με τα 22 μέλη του, τη σημασία κάθε κτηρίου, π.χ. τη Στοά του Αττάλου. Το όλο σκηνικό θυμίζει σχολική τάξη, όπου πχ. η δασκάλα εξηγεί, κάποια στιγμή κάποιος μαθητής παρεμβαίνει με κάποιο συνειρμό, με κάποιες γερμανικές λέξεις που είναι παράγωγα ελληνικών, όπως Tyrannei από το τυραννία, Politik από το πολιτική κ.ο.κ. Άλλοι πάλι αρχίζουν να πιάνουν κουβέντα, διαλύονται, πιάνουν ξανά κουβέντα, αυτοί τη φορά με άλλους. Κάποιος θέλει να είναι ο αρχηγός και αρχίζει να ρητορεύει, άλλοι προσπαθούν να τον εμποδίσουν.

Το ανάλαφρο και το συγκλονιστικό

Τα κείμενα του έργου βασίζονται σε ένα δοκίμιο του ίδιου του σκηνοθέτη για τον χορό στην τραγωδία, σε έναν τουριστικό οδηγό και σε ένα επιστημονικό βιβλίο για την Αρχαία Αγορά όπως και σε πληροφορίες που έδωσαν οι ίδιοι οι ηθοποιοί. Ειδικά η τελευταία πηγή ήταν προϋπόθεση για να πραγματοποιηθεί το έργο. Ο σκηνοθέτης ξεκίνησε πριν ένα μήνα τις πρόβες χωρίς να έχει έτοιμο κείμενο. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός: “Είναι ένας τρόπος που δουλεύω για κάποιου είδους θεάματα, τον οποίο αποκαλώ ΄Η σκηνοθεσία ως δραματουργία΄. Δηλαδή ταυτόχρονα σκηνοθετώ γράφοντας το υλικό που προκύπτει μέσα από τις πρόβες, μέσα από τους ανθρώπους. Ενσωματώνω κάποια κείμενα που με ενδιαφέρουν και μου αρέσουν σε αυτό. Αλλά ΄κλέβω΄ πάρα πολύ από τους ηθοποιούς, χρησιμοποιώντας τους ως ζωντανούς μάρτυρες μιας πόλης.” Και αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα του έργου. Η παράσταση έχει κάτι το ανάλαφρο, οι θεατές διασκεδάζουν, όμως τα κείμενα δεν έχουν οπωσδήποτε το απαιτούμενο βάθος. Μολονότι η παράσταση τελειώνει με μια συγκλονιστική σκηνή: Η ξεναγός χαμηλόφωνα και τρομαγμένη μιλά για το τέλος της Αγοράς, ότι καταστράφηκε δηλαδή το 267 μ. Χ. από τους Ερούλους, μια γερμανική φυλή. Η αναφορά αυτού του γεγονότος στο κέντρο της γερμανικής πρωτεύουσας αποκτά και μια μεταφορική σημασία: την εξάρθρωση της Δημοκρατίας από τους Ναζί.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου